Астанада LRT-ны салу 2005 жылы сөз бола бастады. Сол кезде елорда әкімдігі қала басшысы Өмірзақ Шөкеевтің жетекшілік етуімен "Астананың жаңа көлік жүйесі" бағдарламасын қабылдады.
Осы уақыттан бері біршама уақыт пен қаражат жұмсалды. Елордада жеті әкім ауысты: Шөкеев, Мамин, Тасмағамбетов, Жақсыбеков, Исекешев, Сұлтанов, Көлгінов. Жобаның бірнеше бас мердігерлері де ауысты.
Сол сияқты ел президенттері де ауысып үлгерді: Нұрсұлтан Назарбаевтың орнына қазір Қасым-Жомарт Тоқаев ел тізгінін қолына алды.
Бас қаланың атауы Астанадан Нұр-Сұлтанға өзгерді. Бірақ LRT ісі алға жылжыған жоқ. Бүгінде "ақылды қаланың" бір бөлшегіне айналуы тиіс құрылыстың аяқсыз қалған қаңқасы елорда тұрғындары мен қонақтарын үрейлендіреді.
Тіпті LRT жобасының өзі де бірнеше рет өзгеріске ұшырағанын бүгінде біреу білсе, біреу білмейді: бастапқыда халық тығыз қоныстанған оң жағалаудағы бекеттен қала орталығына қарай бағыттау жоспарланған. Ал 2011 жылы бұл ойдан айнып, сол жағалаудағы әуежайдан тарту көзделді. Бұл жобаның тиімді болуына Қазақстанның 2012 жылы өтетін "ЭКСПО – 2017" көрмесіне дайындалып жатқаны да әсер етті. Ақыр соңында ол да пайдаға жарамай қалды.
Жоба жайы талқыланды
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев тым қымбат әрі тиімсіз болғаны үшін жобаны қатаң сынға алды. Инаугурация өткеннен кейін бірден мемлекет басшысы тәулігіне 150 мың адам көлеміндегі жолаушылар ағыны оптимизмге толы екенін және бүгінгі тарифтен 70 есе көп екенін ескертті.
Есеп комитеті CityTransportationSystems (ребрендингтен кейінгі "Астана LRT" ЖШС атауы – Sputnik) қаржы-шаруашылық қызметінің аудиторлық қорытындысына талдау жүргізіп, құрылысты одан әрі жалғастырудың тиімділігі туралы мәселе көтерді. Есеп комитетінің сарапшылары жоба өзін ақтамайтынын және оның құрылысын қазір жалғастыру елорда бюджетіне үлкен салмақ екенін айтты.
Жоба құрылысын аяқтау құны 1,3 миллиард доллардан асып түсті.
Кейінірек қала билігі қаржыландыру сызбасын мақұлдап, оған сәйкес облигациялар қазақстандық ішкі нарықта орналастырылды. Облигациялық берешек көлемі 1,5 миллиард долларды құрады. Қазақстан Халық банкі қаржы министрлігінің кепілдемесі арқылы құны 400 миллион доллар болатын облигацияларды сатып алды.
2021 жылғы ақпандағы халық алдындағы есеп беру кездесуінде Нұр-Сұлтан әкімі Алтай Көлгінов: "Иә, шын мәнінде, бұл құрылыс қаланың көрікті келбетін бұзып тұр" деп мойындады.
Қала басшысы пандемия кезінде тоқтатылған жобаға қаражат жинау жұмыстары жалғасып жатыр және жерүсті метросының құрылысы аяқталады деп сендірді. Алайда Көлгінов нақты мерзімдерді атай алмады.
Жоба машақаты таусылар емес
Қазақстан астанасына арналған жеңіл рельсті көлік жобасының әзірленгеніне он бес жылдан астам уақыт өтті. Бастапқыда бұл жолдың жалпы ұзындығы шамамен 60 шақырым болуы керек еді.
Бірақ біршама түзетулерден кейін ол айтарлықтай қысқарды. 2019 жылғы жобада LRT желісінің ұзындығы 22 километрден аспады. Осы жолдың бойында әуежай, Әбу-Даби Плаза ауданындағы сол жағалауды жаңа "Нұрлы жол" теміржол бекетімен байланыстыруы керек еді.
Осы бағдар бойынша Нұр-Сұлтанға сұрықсыз реңк беріп тұрған темірбетонды конструкциялар тізіліп тұр.
Оқи отырыңыз: Еуропаға көктем келді: Германияда ғасырлық рекорд жаңарды – фото
Егер мерзім мен километр жайлы сөз қозғайтын болсақ, 90 жылдық тарихы бар, Қазақстанда аты аңызға айналған Түрксібтің 1 145 километрін үш жылда салды. Ол кезде қазақстандықтар рельстерді таулы өзендер, тасты жоталар, ыстық құмдар арқылы құбылмалы ауа райында техникасыз, жалаң қолмен төседі.
Үшінші мыңжылдықтың үшінші онжылдығына қадам басқан шақта еліміздің жаңа астанасы бірнеше жылдан бері темірбетонды бағаналардың салдарынан сұрықсыз кейіпке енді. Ол жолдарды дамытуға кедергі келтіріп, астаналықтардың мазасыздығын тудыруда.