Америкалық F-35 көп мақсатты жойғыш-бомбалаушы ұшағын жасау мен пайдалану және оны дамыту тарихы көзге көрінбейтін әскери ұшақтарды жасау технологиясы маркетингінің басымдығын айқын көрсетеді, деп жазады әскери шолушы Александр Хроленко.
Пентагонға жақын басылымның бірі Defence News-те жаңа F-35 Lightning (Найзағай) II жойғыш-бомбалаушы ұшағына қатысты мамандардың кезекті сыни пікірі жарияланды. Фактілер F-35 – толық форсажда 1 минуттан аспайтын жылдамдыққа қабілетті дыбыс жылдамдығынан төмен жойғыш екенін куәландырды.
Жылдамдық 1 Maхқа жеткенде, F-35 жойғышы радарлар үшін "көрінбейтін" қасиеттерін, яғни жасырыну мен кенеттен шыға келу мүмкіндіктерін жоғалтады. "Найзағайдың" сыртқы аспадағы кез келген қарумен көрінбеуі, тіпті дыбыстан тыс жылдамдықта да жоғалады. Бұл мәселелер технологиялық тұрғыдан шешілмейді.
Ұшақ үш нұсқада пайдаланылады: әдеттегідей қарапайым, қысқа ұшу және қону алаңында және палубада. АҚШ әскери-теңіз күштері үшін "көрінбеудің" осалдығы жөндеу базасының айтарлықтай географиялық бөлінумен байланысты. Егер F-35 ұшар алдында палубада істен шықса, бұл ұшақ қанатының жауынгерлік тиімділігін бірнеше айға төмендетеді.
Физика заңдарымен дауласуға болмайды. Пентагон "эксплуатациялық сипаттамаларды" тез арада түзеді, енді дыбыс жылдамдығынан төмен F-35 қысқа жылдамдықты мүмкіндігімен қосалқы ұшақ болып саналады. Әскери-теңіз флотына модификацияланған F-35B және F-35C ұшақтарының 1,2 Maх жылдамдығымен ұшуға болатыны белгілі бір секундтармен реттеледі. Төтенше жағдайда тапсырма орындау үшін дыбыстан жоғары ұшақты ұстап алу үшін жоғары жылдамдықпен құлап кетпейтін F-22 Raptor ұшағы бар (ол да 1 Махты жылдамдықтан кейін радарда көрінеді).
Технологиялық жағынан бірдей қарсылас болғанда, F-35 жойғышы нысанаға айналады. Мәселен, ресейлік жоғары жылдамдықты және жоғарыманеврлі "Сушки" мен "МиГ" ұшағының әуе шабуылындағы нәтижесі толығымен болжаланады.
Бесінші буынның қателіктері
F-35 тұжырымдамасы: қарсыласың "көрінбейтінді" анықтамай тұрып оны жою. Алайда, америкалық көп мақсатты жойғыш мұндай миссияны сәтті орындау үшін тым шикі болып көрінеді. Жоғары жылдамдық, тек планер мен F-35-тің арнайы жасырын жабынына ғана қауіп төндіріп қоймайды, сонымен қатар ұшақтың құйрық жағындағы көптеген антенналарды да осал етеді.
Lockheed Martin ілгерілетуге кедергі бар. Осылайша, АҚШ-тың бірнеше серіктес елдері "шпиондық" бағдарламалардың арқасында F-35 бірлескен өндіріс бағдарламасынан шығамыз деп қорқытты. Бар мәселе F-35 ұшағының әлемнің кез келген нүктесінде, қабылдаушы елдің қалауына қарамастан, барлық қозғалыстарын, маневрлерін, тапсырмаларын бақылайтын ALIS ақпараттық жүйесінде.
Жүйе пайдаланушының мүддесі үшін техникалық жағдай мен логистиканы талдайды. АҚШ-тағы кейбір тәуелсіз серіктестер ALIS жүйесі Пентагонға ұшу туралы деректерді жіберіп тұрады деп алаңдайды. Жақын арада бұл мәселе ALIS 3.6 жетілдірілген нұсқасымен шешіледі деп күтілуде.
Жойғыш ұшақ – ойыншық емес
Әскери авиақұрылыс саласындағы өзінің технологиялық мүмкіндіктерін қайта бағалаудың америкалық үрдісі байқалуда. Бесінші буындағы F-22 Raptor истребителін құру тәжірибесі бұрын сәтсіз деп танылған болатын (метрлік диапазонда радармен анықталған сенімсіз радио жұтқыш жабынды, кіші радиус әрекеті – 750 шақырым).
Сериялық көліктің бағасы да өте қолайсыз болып шықты – 350 миллион доллар. Нәтижесінде, Пентагон барлығы 187 "көрінбейтін" F-22 сатып алды (384 дана жоспарланған). F-35 Lightning II-нің бір қозғалтқышқа азаюы (екеуінің орнына біреу) оның қарулануы мен жылдамдығын, маневрлігін және жауынгерлік жүктемесін төмендетті.
Су-57 ұшағының ұшу және жауынгерлік сипаттамалары жоғары. Бұл америкалық бесінші буын F-22 және F-35-тің мүмкіндіктерінен едәуір асып түседі. Ал Су-57-нің кішкентай "тиімді шағылыстырғыш беті" оған қарсыластың радарына мүлдем көрінбеуіне мүмкіндік береді. Конструкциялық материалдардың 70% және ұшақ салмағының 25% құрайды. АҚШ сарапшылары ресейлік истребительдің артықшылығын мойындауға мәжбүр және Су-57-нің жоғары жылдамдықтағы маневрлік қабілеттігі мен инфрақызыл іздеу және қадағалау жүйесі, аса қымбат F-22 Raptor-да жоқ.
Су-57 зеңбірек қаруын, сонымен қатар орта және алыс қашықтықтағы зымырандарды қолдана отырып, өте жоғары басқаруға қабілетті. Оның артықшылығы – негізгі радарлық станциясын бірегей оптикалық-электронды нысандарды анықтау жүйесі, яғни "ақылды қаптама" деп аталатын электронды жаңғырық беру жүйесі қамтамасыз етеді.
Ресейлік жойғыш әуе мен жердегі нысандарды 400 шақырымға дейінгі қашықтықта анықтай алады. Бір уақытта 62 нысанды бақылап отырады әрі нысаналы белгілерді басқа ұшақтар мен дрондарға жібереді. 2028 жылға дейін Ресейдің аэроғарыштық күштері осы машиналардың 76 данасын қабылдауы тиіс. Бесінші буынды Ресей Су-57 ұшағының сериялық өндірісі (2019 жылдан бастап) әлемдік нарықтағы бәсекелестерін ығыстыратыны сөзсіз.