Жеке кәсіпкерлік қызметті қалай тіркеуге/тоқтатуға болады
19:41 20.10.2023 (жаңартылды: 10:01 23.10.2023)
© Sputnik / Абзал Калиев
Жазылу
Қазір жеке кәсіпкер ретінде тіркелудің үш, қызметті тоқтатудың екі жолы бар
Кейбір қазақстандықтар бизнестегі алғашқы қадамдарын енді ғана жасап жатса, енді біреулері түрлі себептермен шағын бизнес жүргізуді тоқтатуды ұйғарып жатыр. Sputnik Қазақстан жеке кәсіпкер ретінде тіркелу тәртібін және жеке кәсіпкер ретінде тіркеуден шығудың маңызды қадамдарын туралы толығырақ материал ұсынады.
Жұмыс істеп тұрған жеке кәсіпкерлердің саны бір жылда 22%-ға артты
2023 жылдың 1 қазанындағы жағдай бойынша Қазақстанда 1 миллион 774 мың жеке кәсіпкерлік субъектісі тіркелген, бұл бір жыл бұрынғыдан 22,7%-ға көп. Ұлттық статистика бюросының мәліметінше, оның 1 676 759-ы жұмыс істеп тұрған жеке кәсіпкерлер.
Жұмыс істеп тұрған жеке кәсіпкерлердің басым бөлігі Алматы қаласында жұмыс істейді – 341 222 субъект. Үздік үштікке Түркістан облысы мен Астана қаласы да кірді.
Жеке кәсіпкерлердің ең аз саны Ұлытау және Солтүстік Қазақстан облыстарында тіркелді.
Қызмет түрлері бойынша тіркелген жеке кәсіпкерлік субъектілерінің ең көп саны сауда және автожөндеу саласында сақталып отыр. Олардың үлесі 1 қазандағы жағдай бойынша 37,4%-ды құрады. Негізгі үш салаға басқа қызмет түрлерін көрсету (17,9%) және ауыл, орман және балық шаруашылығы (16%) кірді. Осы үш қызмет түрінің жиынтық үлесі барлық тіркелген жеке кәсіпкерлік субъектілерінің 71,3%-ын құрайды.
Жеке кәсіпкерлікті тіркеу әдістері
2017 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстанда жеке кәсіпкерлікті тіркеу жеңілдетілді: бұл тәртіп өтініш беруден хабарландыру түріне ауыстырылды.
Қазақстанның мемлекеттік кірістер комитетінің баспасөз қызметі ұсынған мәліметке сәйкес, жеке тұлғалар мына әдістердің бірін пайдалана отырып электрондық нұсқада (онлайн) кәсіпкерлік қызметті бастағаны туралы мемлекеттік кірістер органына хабарлауы жеткілікті:
elicense.kz "электрондық лицензиялау" порталы;
екінші деңгейлі банктердің мобильді қосымшалары;
E-salyq Business мобильді қосымшасы.
Хабарландыру жіберген сәттен бастап бизнесті бастауға болады. Бұл хабарлама – жеке кәсіпкер ретінде тіркелгенін растау болып саналады. Бұл қызмет тегін көрсетіледі.
Тіркеу кезінде болашақ жеке кәсіпкердің реквизиттері мен деректерін – мекенжайын, атауын, қызмет түрін (экономикалық қызмет түрлерінің жалпы жіктеуіші), сондай-ақ салық салу режимдерінің бірін көрсету керек.
Бірінші әдіс – жеке кәсіпкерді elicense.kz порталында тіркеу
Қазақстандықтар кәсіпкерлік қызметті бастау туралы хабарламаны elicense.kz порталында жібере алады. Ол үшін порталда тіркелу қажет.
Тіркелгеннен кейін "Жеке кәсіпкер ретінде қызметтің басталуы туралы хабарлама" қызмет бетіне өту керек. Ол elicense.kz порталының басты бетінің оң жақ шетінде танымал қызметтер тізімінде орналасқан.
Немесе сілтемені eGov.kz порталындағы "Бизнес → Бизнесті тіркеу және дамыту → Бизнесті тіркеу және тарату" мекенжайы арқылы табуға болады.
Қызмет көрсету бетінде "Қызметке онлайн тапсырыс беру" түймесін басу керек, содан кейін лицензиарды, яғни жеке кәсіпкер ретінде тіркелетін мемлекеттік кірістер органын таңдау керек.
Ашылған терезеде мемлекеттік кірістер органын таңдағаннан кейін өтініш беру жолдарын толтыру қажет. Электрондық цифрлық қолтаңбаны қолдану арқылы авторизациялау кезінде олардың көпшілігі автоматты түрде толтырылады.
Осы беттің соңғы бөлімінде "Мемлекеттік кірістер органынан растауды сұрау" тармағы бар, онда "Жолдау" түймесін басып, жеке кәсіпкерді тіркеу мүмкіндігін мақұлдау туралы хабарламаны күту керек.
"Келесі" түймесін басқаннан кейін толтыруға арналған жолдары бар терезе ашылады, онда адам өзінің болашақ жеке кәсіпкерлігінің реквизиттері мен параметрлерін - мекен-жайын, атауын, қызмет түрін және мына салық салу режимдердің бірін көрсету қажет:
патент негізіндегі арнайы салық режимі;
жеңілдетілген декларация негізіндегі арнайы салық режимі;
тіркелген шегерімді пайдаланатын арнайы салық режимі;
арнайы мобильді қосымшаны пайдаланатын арнайы салық режимі;
бөлшек сауда салығы бойынша арнайы салық режимі;
шаруа немесе фермер қожалықтарына арналған арнайы салық режимі;
ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер мен ауыл шаруашылығы кооперативтеріне арналған арнайы салық режимі.
Әзірленген сұранысқа электрондық цифрлық қолтаңбамен қол қойылады, содан кейін жеке кәсіпкерлік 1 жұмыс күні ішінде тіркеледі.
Банктің мобильді қосымшасы арқылы жеке кәсіпкерлікті қалай ашуға болады
Екінші әдіс – банктің мобильді қосымшасында жеке кәсіпкерлікті тіркеу.
Ол үшін банктің мобильді қосымшасына кіру қажет. Қосымшада қызмет көрсету бөліміне өтіп, "Жеке кәсіпкерлікті тіркеу" жолын таңдап, оны толтыру керек. Реквизиттерді толтырғаннан кейін өңдеуге жолдау қажет.
Сұранысқа цифрлық электронды қолтаңбамен қосымшада қол қойылады, содан кейін жеке кәсіпкер 1 жұмыс күні ішінде тіркеледі.
E-salyq Business қосымшасында жеке кәсіпкерді тіркеу
Жеке кәсіпкерлікті тіркеудің үшінші жолы – E-salyq Business мобильді қосымшасында тіркелу.
Алдымен мобильді қосымшаны жүктеп, оған тіркелу керек.
Кәсіпкерлік қызметті бастау туралы хабарлама жіберу үшін E-salyq Business мобильді қосымшасына тіркеліп, жүйеге кіру керек.
Қосымшада "Жеке кәсіпкерді тіркеу" бөліміне өтіп, мәліметтерді толтыру керек. Реквизиттерді толтырғаннан кейін өңдеуге жолдау қажет.
Сұранысқа цифрлық электронды қолтаңбамен қосымшада қол қойылады, содан кейін жеке кәсіпкер 1 жұмыс күні ішінде тіркеледі.
Жеке кәсіпкерлікті жабу жолдары
Қазақстандықтар жеке кәсіпкерлікті екі жолмен жеңілдетілген тәртіпте жаба алады:
камералды бақылау жүргізумен;
камералды бақылау жүргізусіз.
Салық кодексіне сәйкес, кәсіпкерлер, жеке кәсіпкерлікті жабудың екі тәсілінің бірін өз бетінше таңдай алмайды. Бұл заңда белгіленген шарттармен айқындалады.
Камералды бақылау деген не
Кәсіпкер жеке кәсіпкерліктің қызметін тоқтату туралы өтініш бергеннен кейін мемлекеттік кірістер органы әртүрлі ақпараттық мәліметтер базасынан деректерді сұратады және оларды салық есептерінде және тарату туралы есепте көрсетілген мәліметтермен салыстырады.
Камералды бақылау – салық төлеуші ұсынған салық есептілігін, уәкілетті мемлекеттік органдардың мәліметтерін, сондай-ақ салық төлеушінің қызметі туралы басқа да құжаттар мен мәліметтерді зерделеу және талдау.
Камералды бақылаудың мақсаты декларациялар мен есеп айырысулардың реквизиттерін дұрыс толтырылуын, салық төлеушілердің салық заңнамасын сақтауын қадағалау, салықтық құқық бұзушылықтарды анықтау және алдын алу және тағы басқа.
Камералды бақылау деректерді салыстыру арқылы жүзеге асырылады:
жеке кәсіпкер ұсынған салық есептілігі;
салық салу нысандары және (немесе) салық салуға байланысты нысандар туралы мемлекеттік органдардың мәліметтері;
салық төлеушінің қызметі туралы әртүрлі ақпарат көздерінен алынған мәліметтер.
Жеке кәсіпкерлікті камералық бақылаусыз қалай жабуға болады
Қазақстандықтар жеке кәсіпкерлікті оңайлатылған тәртіпте камералық бақылаусыз жаба алады. Ол үшін кәсіпкер келесі талаптарға сәйкес болуы керек:
қосымша құн салығын төлеуші болмау;
салықтар мен әлеуметтік төлемдер бойынша қарыздары жоқ;
мынадай қызмет түрлерімен айналыспаған: құмар ойындар, тауарлардың электрондық саудасы, отынның барлық түрлерін (бензинді, керосинді, дизель отынын қоса алғанда) өндіру және/немесе сату, этил спиртін, алкогольді және темекі өнімдерін өндіру және/немесе сату;
бірлескен кәсіпорын нысанында жұмыс істемеу;
салықтық тексеру кестесінде болмау;
тәуекелдерді басқару жүйесіне сәйкес тәуекелдің жоғары дәрежесі жоқ.
Жеке кәсіпкерлікті жаппас бұрын не істеу керек
Жеке кәсіпкерлікті жаппас бұрын құжаттаманы ретке келтіру керек:
Мемлекеттік кірістер комитетінің сайтында салық берешегінің бар-жоғын тексеру, егер бар болса, оларды өтеу;
жеке кәсіпкерліктің жабылуы жоспарланған кезеңдегі барлық салықтар мен әлеуметтік аударымдарды төлеу;
барлық қызметкерлерді жұмыстан шығару;
серіктестер алдындағы міндеттемелерді реттеу және клиенттерден қарыздарды өндіріп алу;
салық төлеушінің кабинетінде 300.00 салық есебінің үлгісін толтыру және "таратылатын" белгісін қою, содан кейін "қосымша құн салығы бойынша тіркеу есебінен шығару" белгісімен қосымша құн салығы бойынша тіркеу есебіне қою туралы өтінішті дереу жолдау қажет;
жеке кәсіпкерліктің банктік есепшотын жабу;
онлайн-кассаны тіркеуден шығару.
Қандай құжаттар тапсыру керек
Жеке кәсіпкерлікті жабу туралы өтінішті салық төлеушінің кабинеті немесе жеке кәсіпкерлік тіркелген жердегі мемлекеттік кірістер басқармасы арқылы жолдауға болады. Жеке кәсіпкерлікті жабу үшін азамат мыналарды ұсынуы қажет:
қызметті тоқтату туралы салықтық өтініш;
тарату туралы салық есебі. Ол салық кезеңінің басынан өтініш берілген күнге дейінгі кезеңдегі ақпаратты қамтуы тиіс.
Егер кәсіпкер жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен жеке кәсіпкерлікті жапса, мыналарды ұсыну қажет:
"таратылатын" белгісі бар қосымша құн салығы есебі;
тарату туралы есеп;
құжаттамалық тексеруге жолданған өтініш.
Бұл жағдайда жабу туралы өтініш берудің қажеті жоқ. Өйткені жеке кәсіпкерлікті жабу құжаттарды тексеру нәтижелері бойынша қорытынды негізінде жүзеге асырылады.
Жеке кәсіпкерлікті жеңілдетілген тәртіппен жабудан неліктен бас тартуы мүмкін
Жеке кәсіпкерлікті тiркеуден шығарудан мынадай негiздер бойынша бас тартылуы мүмкiн:
Жеке кәсіпкер жеңілдетілген рәсімнің шарттарына сәйкес келмейді;
тарату туралы өтініш берілген күннен бастап 3 күн ішінде есепшоттың жабылғаны және мөрді жою туралы есептер мен анықтамалар ұсынылмаған;
тарату туралы өтініш берілген күннен бастап 10 күн ішінде салықтар мен әлеуметтік төлемдер төленбеген.
Заңға сәйкес, салықтарды, зейнетақы жарналарын, әлеуметтік аударымдарды және медициналық сақтандыру төлемдерін төлеу бойынша берешегі жеке кәсіпкерлікті тіркеу есебінен шығарудан бас тартуға негіз бола алады.
Жеке кәсіпкерлікті құжаттар бойынша тексеру қалай жүргізіледі
Жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен жеке кәсіпкерлікті жабу кезінде өтініш берілген күннен бастап 20 жұмыс күнінен кешіктірмей құжаттарды тексеру белгіленеді. Тексеру 30 жұмыс күніне дейін созылады, кейде бұл мерзім 60 күннен 180 күнге дейін ұзартылуы мүмкін.
Тексеру нәтижесінде кәсіпкерге мыналар ұсынылады:
құжаттардың, есеп айырысулардың және тексеру кезінде пайдаланылған басқа да материалдардың көшірмелері бар тексеру актісі;
заң бұзушылықтар болған жағдайда тексеру нәтижелері туралы хабарлама.
Егер кәсіпкер анықталған заң бұзушылықтармен келісетін болса, онда ол келісім беру актісін және барлық берешектерді өтеу туралы растауды қоса ұсынуы қажет. Бұл тексеру туралы хабарламаны алған күннен бастап 25 жұмыс күні ішінде жасалуы керек. Кәсіпкер келіспесе, тексеру нәтижелеріне қатысты салық органына шағымдана алады.
Жеке кәсіпкерліктің қызметі тоқтатылған жағдайда…
Кейде кәсіпкерлер алдымен жеке кәсіпкерліктің қызметін уақытша тоқтатады, содан кейін ғана жеке кәсіпкерліктің жабу туралы шешім қабылдайды. Алайда, жеке кәсіпкерліктің қызметін тоқтату тәртібі тоқтата тұрудың заңмен ресімделуіне немесе кәсіпкердің салық органдарына хабарламай-ақ қызметін тоқтата тұруына байланысты болады.
Егер кәсiпкер салық есебін тапсыруды тоқтата тұру туралы өтiнiш берген және салық есебін тапсыру мерзiмi өткен күннен бастап 60 күнтiзбелiк күн iшiнде қызметiн қайта жандандырмаса, онда салық органы өтініш талап етпестен, жеке кәсіпкерлікті тіркеу есебінен автоматты түрде шығарады.
Кәсіпкер өз қызметін өз бетінше тоқтатып, есеп ұсынбаған болса, онда ол алдымен тоқтап тұрған әрбір салық кезеңі үшін өткен жылдардағы салық есебін ұсынуы керек. Салық есебін тапсырғаннан кейін әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама жасалады және оған қол қоюы қажет.
Салық есебін тапсыру мерзімін бұзғаны үшін ескерту түріндегі жауапкершілік көзделген. Айыппұл түріндегі жаза бір жыл ішінде қайталап бұзған жағдайда ғана қарастырылады. Хаттамаға қол қойылғаннан кейін тарату туралы есептерді ұсыну қажет.
Жеке кәсіпкерліктің мәртебесін қалай тексереді
Жеке кәсіпкерліктің жабылу мәртебесін салық төлеушінің жеке кабинетінде, мемлекеттік кірістер комитетінің сайтында немесе e-Salyq Azamat мобильді қосымшасында тексеруге болады.
