F-35 жойғышы ең нашар ұшақтардың бестігіне кірді

АҚШ әскери сарапшылары ең сәтсіз авиациялық жобалардың тізімін жасады. Соған сәйкес F-35 Lighting II жойғышының бесінші буыны Пентагон тарихындағы ең нашар ұшақтардың бестігіне кірді. Бұл тізімде америкалық Convair F-102 Delta Dagger, Grumman F-11 Tiger, Vought F7U Cutlass және Bell P-59 Airacomet ұшақтары бар. 

Бұған дейін америкалық Business Insider порталы АҚШ армиясы қару-жарағының ең нашары деген тізімге F-35 жасырын жойғышын кіргізді. Bloomberg агенттігінің хабарлауынша, америкалық "найзағай" Ресей мен Қытай әуе шабуылына қарсы қорғаныс құралдарының қарқынды дамуынан айтарлықтай артта қалып отыр. Sputnik бұған дейін F-25 ұшағының құрылымдық кемшіліктері мен осал тұсын, қызмет ету мерзімінің тым қысқа екенін және техникалық қызмет көрсетудің қиындығы туралы айтты. Алайда америкалық ұшақтар таңғалдырып жатыр.

Пентагон 2025 жылға қарай 1 700 F-35 жойғыш ұшағын қатарға қосуды жоспарлаған еді, бірақ әлі де жаппай өндіріс басталмады. Қазір АҚШ әскери-әуе күштері 300-ге жуық жойғышты қолданады, ал жаңа ұшақтың өндірісі 2023 жылы 156 дана өндірумен шектеледі. Құны 1,4 триллион долларды құрайтын жобаны америкалық мамандар бұрыннан "ұлттық апат" деп атады. 

Пентагон F-35 жаппай өндірісін ресми түрде мақұлдауды бірнеше жылдан бері кейінге қалдырып жатыр. F-35 жойғыш ұшағының пайдалану құны сағатына шамамен 35 000 долларды құрайды. Осындай 700 ұшақты алғаннан кейін америкалық және шетелдік тапсырыс берушілер қазір сенімді және аз бұзылатын басқа ұшақ іздеп жатыр.

Болашақта АҚШ әскери-әуе күштері F-35A-да жаңа, неғұрлым қуатты және үнемді қозғалтқыштарды, яғни Adaptive Engine Transition Program бағдарламасын қолдануға ниетті. Олар F-35C (әскери-теңіз күштері) және F-35B (теңіз жаяу әскері) модификацияларына сәйкес келмейді.  Егер әуе күштері жаңа қозғалтқышты біріктірсе, бұл F-35 паркінің пайдалану шығындарын күрт арттырады, өйткені мамандар әртүрлі бөлшектері мен жабдығы бар қозғалтқыштың екі түріне қызмет көрсетуге мәжбүр болады. АҚШ әуе күштерінің министрі Фрэнк Кендалл 2025 жылға дейін F-35 ұшу сағатының шығынын 25 000 долларға дейін төмендету жоспарына асқан күмәнмен қарайды. 

Ұшақтың жауынгерлік тиімділігін Пентагон да, АҚШ одақтастары да әскери қақтығыстар аймақтарында ресми түрде мойындаған жоқ. Керісінше, Израиль әуе күштерінің F-35 ұшағы 2017 жылы Сирияға әуе шабуылы кезінде ресейлік С-200 зениттік зымыран кешені Сирияның "жер-ауа" зымыранынан соққы алғаны хабарланды. Содан кейін израильдіктер F-35 зақымдануының себебі құспен соқтығысу екенін айтты, бірақ бұл нұсқа фотосурет арқылы расталмады. Радардағы "найзағайдың" көрінуін Ресей мен Түркияның әуе қорғаныс мамандары бірнеше рет растады. 

Айта кетері, америкалықтардың тағы бір жобасы – F-22 Raptor жойғышының бесінші буыны 1981 жылдан бастап ұзақ уақыт бойы дамыды. Осылайша дамып болмай жатып, ескірді. Бастапқыда АҚШ әскери-әуе күштері 750 F-22 жойғышын (әр данасы үшін 35 миллион доллар) алуды жоспарлады, 1997 жылға қарай америкалық тарап тапсырысты 339 ұшаққа, 2003 жылға қарай 277-ге дейін қысқартты. Нәтижесінде тек 187 жойғыш жасалып, F-22 Raptor өндірісін тоқтатты. Осы тұста F-35 бағдарламасында да осы жағдай қайталанайын деп тұр, алайда америкалықтар бұған еш қысылмайды. АҚШ әскери-әуе күштері алдына бұдан да жақсы ұшақ табу міндетін қойды.

Жақында АҚШ-тың жоғары дәрежелі әскери қолбасшысы Марк Келли АҚШ әскери-әуе күштері кейінгі 20 жыл ішінде "қолайлы ортада" соғысуға оңтайландырылғанын және "басты қарсыласпен", яғни Қытаймен жоғары қарқынды қақтығысты жеңу үшін революциялық өзгерістерді талап ететінін айтты. Келлидің айтуынша, Қытай қарулы күштерінің құрылымы мен жүйесі "соғыстың алғашқы 30 сағатында біз Таяу Шығысқа кейінгі 30 жылда енгізген шығынмен бірдей зардап келтіретіндей етіп жасалған".

Генерал Келли аяқталмаған америкалық жойғыштар жақын арада кез келген әуе қорғаныс жүйесін бұзып, авиация мен қарсыластың маңызды нысандарын жойып, A2/AD деп аталатын аудандарға кіре алады деп санайды. Anti-Access/Area-Denial – НАТО әскерлері өздеріне зиян келтірместен кіре алмайтын қауіпті аймақ.

Next Generation Air Dominance америкалық алтыншы буын жойғыш ұшағын құру бағдарламасы интеграцияланған жүйелерді жинақтауды мақсат етеді: басқарылатын ұшақ, ұшқышсыз ұшатын аппарат, ғарыш аппараттары және киберплатформалар. Уақыт өте көре жатармыз.