НҰР-СҰЛТАН, 19 ақпан – Sputnik. Бүгінгі біздің кейіпкеріміз – түн ұйқысын төрт бөліп, халықтың тыныштығын күзететін тәртіп сақшылары. Құқыққорғаушылардың жұмысы сырттай тыныш көрінгенімен, іші шытырманға толы.
Кешкі сағат 18:30. Елордадағы патрульдік полиция полкінде тәртіп сақшылары сап түзеп тұр. Шамамен 70-80 экипаж түнгі ауысымға шығады. Әрбірінің кезекшілік атқаратын өз учаскесі бар.
Ортаға командир шығып, әр полицейдің аты-жөнін атап, түгендеп шықты. Содан кейін нұсқаулық берді. Сағат тілі жетіден асқанда, төрт ауданға бөлінген тәртіп сақшылары қызметтік көлігіне отырды.
Біз түнгі рейдке патрульдік полиция полкінің қызмет инспекторлары Нұрсұлтан Естеміров пен полиция лейтенанты Жақсылық Қарабаевпен шықтық. Бұл жолы оларға Сарыарқа ауданындағы Талас-261 бағыты бұйырыпты.
"Жұмыс, шын мәнінде, оңай емес. Отбасымызды көруге уақыт жоқ, -деп бастады әңгімесін 26 жастағы Жақсылық Қарабаев. – Әсіресе, жұмыс кестесі ауыр. Жалпы, бізде күндізгі және түнгі ауысым бар. Әр ауысым шамамен он екі сағатқа созылады. Бір ай күндіз, бір ай түнде істейсің. Белгіленген бағытымыз бар, орталықпен байланысқа шығып, жұмысты бастап кетеміз. Басымдық – қоғамдық тәртіпті бақылау, көше қылмыстарына жол бермеу".
Полк инспекторлары рейдке шығар алдында бес қаруын сайлап алады. Әр полицейге төске тағылатын жетон, табельдік қару, бейнетіркегіш, планшет, ала таяқ пен дубинка беріледі.
Қызмет атқару кезінде орын алған жағдайлар, мәселен, жол апаты, қылмыс, бәрі бейнетіркегішке жазылады. Камера көліктің ішін де, сыртын да түсіреді. Бейнежазба полицияда ұзақ уақыт сақталады. Түнгі ауысым аяқталғаннан кейін, инспекторлар аудандық полиция бөлімшесіне барып, түні бойы атқарған жұмысы туралы баяндайды, рапорт жазады. Содан кейін полкке оралып, қаруы мен видеожетонды тапсырып, таңғы сегіздер шамасында үйлеріне қайтады.
"Жақында адам құтқардық"
Полицейлердің айтуынша, астанада кешкі уақытта қылмыс аз тіркелмейді. Мәселен, жұмыс күндері отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылық, дау-жанжал жиі кездессе, сенбі және жексенбі күндері – ұрлық, тонау, қарақшылық шабуылдар жиілейді. Әсіресе, демалыс күндері түрлі қылмыстарға тап боласың, дейді полиция лейтенанты.
"Жұмыс барысында неше түрлі оқиғалар ұшырасады. Кейде күтпеген жерден біреудің өміріне араша түсесің. Мысалы, жуырда біз ер адамның өмірін құтқардық. Елорда тұрғыны отбасылық жағдайға байланысты көпірден секірмек болды. Ер адам Жедел басқару орталығының камерасына түсіп қалған. Орталықтан шұғыл хабар тарады: кім бос, көпірге тез арада жетіңдер деді. Әріптесім екеуміз жақын маңда едік. Бірден көмекке жүгірдік. Абырой болғанда, үлгеріп, ер адамды аман алып қалдық", - деп еске алды Қарабаев.
Айтуынша, карантин кезінде отбасылық-тұрмыстық жанжалдар жиілеп кеткен. Әсіресе, наурызда төтенше жағдай жарияланған кезде өте көп болыпты.
Лейкопластырь күдіктіні ұстауға қалай көмектесті
Әңгіме барысында жас полицей бір-екі күн бұрын ізін суытпай ашқан қылмысы жайлы баяндады. Оқиға Дүкенұлы көшесінде болыпты.
"Бір бала көшеде келе жатқан әйелдің қолынан сөмкесін тартып әкеткен. Сөмкенің ішінде әйелдің телефоны, құжаттары бар екен. Жәбірленуші жолшыбай адамның ұялы телефонынан "102" пультіне қоңырау шалды. Біз хабар алысымен, бірден әрекетке көштік. Мұндай жағдайда біз әр минут қымбат. Әлгі әйелден қылмыскерді сипаттап беруін сұрадық. Сөйтсек, күдіктінің бетіне лейкопластырь жапсырылған болып шықты", - дейді ол.
Жедел басқару орталығының бейнекамерасына күдіктінің жатақханаға қарай бет алғаны түсіп қалған. Ол жерде бірнеше жатақхана бар. Бүкіл жасақ сол жерге жиналды. Жатақханалардың барлық кіріп-шығатын есігін бақылап тұр. Мен жалғыз өзім артқы есікті жауып тұрған едім. Осы сәтте бір қыз жатақханалардың біріне жүгіріп кіріп кетті. Мен ұзақ ойланбай, сол қыздың артынан кірдім. Әріптестеріме радиобайланыс арқылы ескертіп қойдым. Ғимараттың екінші қабатына көтерілсем, баспалдақта үш қыз бен екі ұл тұр екен. Бетінде лейкопластыры бар бала солардың арасында. Бесеуін бірдей ұстай алмайтынымды түсіндім. Күмән туғызбас үшін оларға әртүрлі сұрақ қойып, уақыт созуға тура келді. Бесеуі де өзге ұлт өкілдері екен, соны пайдаланып, орталықпен байланысқа шығып, қазақшалап қосымша экипаж жіберіңдер дедім. Сөйтіп әлгілерді ұстап, полиция бөлімшесіне жеткіздік, деп әңгімелеп берді полиция лейтенанты.
Көбірек көзге түссең, қылмыс соғұрлым аз болады
Біз аралап жүрген Талас-261 бағыты – өте кішкентай аумақ. Аудан ескі, негізінен, жергілікті тұрғындар тұрады. Аумақтағы жалғыз көңіл көтеру мекемесі уақытша жабық тұр. Содан ба, әзірге көшеден мас, заң бұзған бұзақыларды байқамадық.
"Осылай көлікпен тоқтамай үздіксіз жүре беру керек. Сонда адамдардың көзіне түсесің. Олар бізді көрген соң, қылмыс жасауға қорқады. Бұл, негізі, дәлелденген. Көп жүрген сайын, қылмыс соғұрлым аз болады", - дейді тәртіп сақшысы.
Осы орайда полицейлер өздерін ұзақ күтіп қалатын қазақстандықтарға жауап берді.
"Кейде шақыру бойынша келген кезде, адамдар "неге ұзақ келесіңдер, он бес минут бұрын хабарластық қой" деп ренжіп жатады. Ал бізге шақыру екі-үш минут бұрын ғана түскен. Мүмкін "вызовты" қабылдайтын адамдар басқаларына хабар беріп, уақыт өткізіп алатын шығар. Ал, жалпы біз оқиға орнына жедел жетеміз", - дейді Қарабаев.
Айтуынша, қызмет атқару кезінде неше түрлі басбұзар кездеседі. Кейбірі сөзбен тиіседі, енді бірі жұдырық ала жүгіреді, тағы бірі киім жыртады.
Қандай жағдай болмасын, шыдамдылық танытамыз. Арандатушылар өте көп, ең бастысы, оларға еріп кетпеу керек, деп жалғады сөзін полицей.
Полицей ренішін жеткізді
Әңгіме арасында экипаждан пара алатын әріптестері жайлы ойын сұрадық.
"Өз басым пара алуға қарсымын. Сыбайлас жемқорлық бүкіл жерде бар. Балабақша, мектептен бастап. Бірақ, неге екені белгісіз, тек полиция қызметкерлерін ғана парақор етіп көрсетеді", - деп ренжіді полицей.
Айтуынша, оған да жүргізушілер талай пара ұсынған.
"Бірде жол ережесін бұзған жүргізуші 6 мың теңге ұсынды. Мен оған қызмет атқару кезінде лауазымды тұлғаға пара беру қылмыстық жауапқа әкеп соғатынын ескерттім. Сөзіме құлақ аспады. Сөйтіп, ол кісіні көліктен шығарып, Өзіндік қауіпсіздік басқармасын шақыруға тура келді. Командирге хабар бердім. Олар бейнекамерамен келіп, куәгерлердің көзінше ақшаны тәркілеп, әлгі адамды жауапқа тартты. Міне, осындай жағдайлар болып тұрады", - дейді Қарабаев.
Полиция лейтенанты ішкі істер органдарында 2015 жылдан бері қызмет етіп келеді. Қазір 150 мың теңге жалақы алады. Одан бөлек, жалдамалы пәтердің ақысы ретінде отбасының әр мүшесіне 55 мың теңгеден беріледі.
Қарабаев жалақыға көңілі толатынын айтты.
Қазақстандық полицияға не жетіспейді
Елордалық полицейлер қазақстандық полицияның беделі әлі де төмен деп санайды.
"Қарапайым жұмыс кестесінен бастап, барлық жағынан жағдай жасалуы керек. Жұмыс кестесі ауыр, физикалық дайындыққа уақыт мүлде аз. Қазіргідей екі ауысым емес, үш ауысым болғанын қалаймыз. Ол кезде біз 7-8 сағат жұмыс істейміз, қалған бір-екі сағатты спортқа арнауға болады. Жалпы, тәртіп сақшыларына көп жағынан қолдау көрсету керек", - деп санайды олар.
Бірақ, полк инспекторлары елге қызмет етіп жүргеніне еш өкінбейді. Ыстығы мен суығына төзуге әрдайым дайынбыз, дейді.
"Үлкен ұлым "әке, мен ержеткенде, сен сияқты полицей боламын, сосын жұмысқа бірге барамыз" дейді. Менің жолымды қуамын десе, еш қарсылығым жоқ. Дегенмен, әлі кішкентай ғой, өсе келе полицияға мінез-құлығы, денсаулығы жарай ма, жоқ па, соған қарау керек. Негізі, полицияға еті тірі адамдарды алған дұрыс қой", - дейді үш баланың әкесі Жақсылық Қарабаев.
Осы орайда біз патрульдік полицияға жұмысқа қабылдану үшін кандидаттарға қандай талаптар қойылатынын сұрадық.
"Ең алдымен заңгерлік білім қажет. Физикалық дайындық, жүгіру, турник, әртүрлі жаттығулармен сынайды. Бойы кемінде 175 сантиметр болуы тиіс, ал салмағы бойына сәйкес келуі керек", - деп түсіндірді олар.
Полицейлер тоқсан сайын сынақ тапсырып отырады. Сынақтан сүрінгенсе, қайта тапсыруға мүмкіндік береді. Одан бөлек, үш жыл сайын аттестация бар.
Қазақстандық полицияның жұмысына көңілі толмай, үнемі сын тағатын адамдарға Қарабаевтың айтар уәжі мынадай болды.
"Менің ойымша, ол адамдар біздің жұмысты толық түсінбейді. Бізді сынау үшін осы жұмысты істеп көру керек. Сол кезде пікірі өзгереді деп ойлаймын", -деді ол.
P.S. Түнгі рейд кезінде экипаждың көзі көше бойында тұрған жүк көлігіне түсті. Жүргізуші ұсқынсыз көлік қала келбетін бұзатынын, оны жол бойына қоюға болмайтынын естен шығарған сияқты. Полк инспекторлары орталықпен дереу байланысқа шығып, көліктің мемлекеттік нөмірі арқылы иесін тапты. Хабарласып еді, жүргізуші сырқаттанып қалыпты. Полицейлер адамгершілік танытты, хаттама толтырған жоқ. Жүргізуші жүк көлігін таңертең алатын болды.
Ал біз болсақ, полицейлерге түн тыныштығын тілеп, үйге қайттық.
