Қорғаныс өнеркәсібінің әлеуеті, арсеналдар және логистикалық мүмкіндіктерді қоса алғанда мемлекеттің әскери ұйымдастырылуының барлық жүйесі атқарушы рөл ойнайды. Қарабақтағы жанжал ең әуелі әуедегі түрік Bayraktar TB2 аппаратының артықшылығын емес, армяндық тараптың өз күшін асыра бағалағаны мен құрлықтағы қорғаныстың нашар ұйымдастырылғанын көрсетті.
Мұндай атүсті бағалаулар сарапшылардың абстрактілі әскери-техникалық білімімен, сондай-ақ, армяндық соғыс техникасы мен жеке құрамының жеңіліс табуының көзге көрінетін мысалдарының көптігімен түсіндіріледі. Алайда, ақиқат әркез біз ойлағаннан әлдеқайда күрделірек.
Әлемде сиқырға орын жоқ. Кино да режиссердің ойластырылуына қарай түсіріледі. Сол сияқты, "Байрактар" мен Әзербайжан әскерінің басқа да ұшқышсыз ұшу аппараттары түсірілген бейнесюжттер қарсыластың жауынгерлік рухын сындыру және түріктік ұшқышсыз ұшу аппараттарын әлемдік қару-жарақ нарығына шығаруға бағытталды. Ал, "бос рейстер" мен мүлт кетулер, әуедегі шабуылға қарсы қорғаныс және радиоэлктронды күрес құралдарының ондаған дронды "ұшырып түсіруі" кадрдан тыс қалды.
Артиллериялық қарулар, жаппай оқ атудың реактивті жүйесі ұрыс даласында адам күші мен техниканы жоюдың негізгі құралдары болып қала береді. Әскерде оқпандық және реактивті артиллериялар саны ұшқышсыз ұшу аппараттарына қарағанда әлдеқайда көп. Артиллерияның жауынгерлік күші салыстыруға келмейтіндей жоғары.
Дұрыс ұйымдастырылған және эшелондандырылған әуедегі шабуылға қарсы қорғаныс жүйесі қарсыластың кез-келген ұшқышсыз ұшу аппаратын істен шығаруға қабілетті. Ал, радиоэлектронды барлау құралдары санаулы секундтарда-ақ жауынгерлік басқару пунктерінің координаттарын анықтап береді. Қарабақта орналастырылған армян әскерінің ӘШҚ жалғызілікті кешендері ескірген сипаттамалары мен мүмкіндіктерінің салдарынан ғана тиімді қорғанысты қамтамасыз ете алған жоқ.
Мұнда қызметтерді ұйымдастырудың деңгейі және жүйенің жоқтығы ықпал етті. Ескерсек, "Стрела-10" мен "Оса-АКМ" 60-шы жылдардағы зениттік зымыранды кешендер болып табылады. Олар кей кездерде сегіз шақырымдық биіктікте "Байрактардың" шаңына да ілесе алмады. Ал, жақын қашықтықтан әрекет ететін "Тор-М2КМ" мен алыс қашықтықтан басқарылатын "Бук-М2Э" заманауи кешендері тек Ереван мен Мецемор атомдық электронды станциясын қорғады.
Жау көзіне түспейтін киімдерді және құралдарды қолдануға салғырт қарағандық та кезекті бір проблемаға айналды. Кей елді мекендегі әскери нысандар "Мені ат, мені нысанға ал!" дегендей бейнеде болды. Жалау маңдайына жабыстырылған штабты палатканың біреуіне дәл тиген оқ салдарынан бірнеше бөлімшелер басқарусыз қалу қаупі бар. Бұл ұрыс алаңындағы жүздеген немесе мыңдаған әскерилер.
1994 жылғы соғыс армян әскерінің Қарабақ бағытындағы қажеттілігі туралы аңыздар қалыптастырып, ол уақыт өте келе беки түсті. Аракс өзенінен Мрава тау жотасына дейінгі 100 километрге созылатын жолда инженерлік жабдықтардың жоқтығын тек осылай түсіндіруге болады. 25 жылдан астам уақыт ішінде армяндық тарап соққы жасау нүктелері мен жерасты коммуникациялары жайлы бас қатырмаған.
27 қыркүйекке қарай Армения тарапының әскери әлеуеті Әзербайжан тарапының әскери қуатынан бірнеше есе кейіндеп қалды. Алайда, қарсыластардың адам және техника шығыны бірдей көрсеткішке ие болды. Оңтүстік бағытта Әзербайжан қарулы күштері бір кезеңде өздеріне он есе артық басымдықты қамтамасыз еткенімен, олар бір айда 30-40 километрге ғана алға жылжыды. Баку блицкригі болған жоқ. Соғысты басқарудың орталықтандырылған жүйесінен тыс, әуедегі қорғанышсыз және жағдайға қарамастан әрекет ете білген армяндық әскерилердің батылдығы мен төзімділігі мадаққа лайық.
Ресейлік ӘШҚ жүйелерді түріктердің ұшқышсыз ұшу аппараттарымен салыстыруға қайта оралсақ, онда Сирия мен Ливиядағы жағдайде еске салу жеткілікті. "Тор-М2КМ", "Бук-М2Э" және "Сосна" зениттік зымырандық кешендерін кәсіби қолдану нәтижесінде аталған қос елдің аспанында дрондар жауыны орын алғандай болды. "Панцирь-С1" ЗЗК де осы секілді жоғары тиімділігін көрсетті.
Қарабақ қақтығысы әзірше бірқалыпты күйде, ондағы мәселелер шешілген жоқ және заманауи барлау құралдары мен әуедегі шабуылға қарсы қорғаныс құралдары бұл аймақта өз маңыздылығын жойған жоқ.
