Шетелдік БАҚ Ресейді ғаламдық азық-түлік қауіпсіздігіне нұқсан келтірді деп айыптайды. Мысалы, беделді америкалық Bloomberg агенттігінің соңғы материалында Ресей үкіметінің азық-түлік экспортына қатысты қабылдаған шешімдерінің Қазақстан мен Вьетнам үкіметінің шараларына ұқсастығы айтылып, "көршіңді аштыққа ұшырату" стратегиясы ретінде сипатталған, деп жазады РИА Новости.
Негізінен, мұндай тәсілді қандай-да бір дәрежеде ерекше деп айтуға болмайды. Америкалық журналистер атап өткендей, бұл азық-түлік ұлтшылдығы деп аталады (яғни, шетелдік тұтынушыларға қарағанда өз тұтынушыларына басымдық беру) әрі азық-түлік экспорттайтын елдер арасында кең таралған тәжірибе. Десек те, эпидемия кезіндегі азық-түлік экспортын шектеген алғашқы ел Вьетнам болатын.
Шетелдік БАҚ айыптауының мәні сол – эпидемия кезінде әлемдік нарыққа азық-түлік экспортын шектеу аштыққа әкеледі. Әсіресе, кедей елдердің тұрғындары осы шектеулерге байланысты қымбат бағамен азық-түлік сатып ала алмайды. Бұл жағдайда негізгі айыптаушылар – АҚШ пен Еуропалық Одақ. Олар астық экспорттаушылары нарығында басқа елдерден ұсыныстар болмаған жағдайда өз өнімдерінің бағасын көтереді.
Сондықтан, америкалық экспорттаушылардың (олар АҚШ үкіметінің экспорттық шектеулеріне тап болмауы мүмкін) өз тұтынушыларынан қосымша ақша табатыны белгілі. Сөйте тұра, америкалық БАҚ-та жауапсыздық танытқан және планетадағы азық-түлік дағдарысына ықпал еткен елдер ретінде Ресей мен Вьетнам және Қазақстанды (бәрінен бұрын Ресейге) нұсқауға бейім.
Тарихи деректер тұрғысынан қарасақ, жағдай одан да қызықты. Айта кетсек, еуропалық және америкалық серіктестердің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мен Ресейдің "азық-түлік державасына" айналуы зұлымдық әрі жұмсалған ақша мен күш болып табылады дегенге сендіруге тырысуы ресейліктерді таң қалдырады. Бірақ кенеттен, Ресейге әлемдік нарықта осындай маңызды орын алуға мүмкіндік беретін экспорттық әлеует құрылғаны анықталды, бұл ресейлік экспорттың уақытша қысқаруы немесе шектелуі импорттаушылардың уайымдауына алып келеді.
Онжылдықта алғаш рет әлемге ресейлік астықтан ажырап қалу қаупі төніп тұр, ал кейбір негізгі сатып алушылар оны импорттауға асығады. Дегенмен, шектеулер жылдың осы уақытында қалыпты сауда ағындарын қамтамасыз ету үшін жеткілікті орын қалдырады, бірақ Ресей бүкіл квотаны пайдаланды.
Ресей шектеулер немесе салықтарды үзу салдарынан астық нарығының құлдырауы тұрғысынан тарихқа бай. Алайда, соңғы рет экспортқа толық тыйым 2010 жылғы құрғақшылықтан кейін енгізіліп, егісті жойды. Бұл қадам бидайға фьючерстер бағасының күрт өсуіне алып келді және кейбір зерттеушілер бұл тыйым салуды "араб көктемінің" жанама факторы деп санады.
Жаһандық жеткізілім әлі де жеткілікті болғанымен, азық-түлік тапшылығы туралы еске алулар азық-түлік ұлтшылдығы жөніндегі пікірталастарды қайта қоздатты. Біріккен Ұлттар Ұйымы мен Еуропалық Одақ сияқты ұйымдар әлеуметтік шиеленіс тудыратын пандемияға байланысты әлеуметтік және саяси толқулардың қаупі тағы да көтеріліп жатқанын мәлімдеді. Сонымен қатар олар азық-түлік қауіпсіздігіне зиян келтіретін және бағаның өсуіне әкелетін негізсіз шараларға (азық-түлік тауарларына) қарсы шықты.
Францияның астық экспорттаушылары бағаны тағы да өсіруде. Bloomberg-тің хабарлауынша, олар өздерінің артық қорын сатуда, ал оның бәріне "азық-түлік ұлтшылдары" кінәлі. Жағдай толығымен қалыптаспағаны үшін Еуропа мен Америка саясаткерлері ғаламшардың азық-түлік қауіпсіздігіндегі күрестің бір бөлігі ретінде астық пен күріштің бағасын көтергені үшін Ресей мен Вьетнамға санкциялар қолдануды талап етуде.
Алайда, дәстүрлі (бұл автоматты және бейсаналық болып қалған) руссофобиядан басқа, біртіндеп саяси және дипломатиялық сипатқа ауысып жатқан медиа-науқанның тағы бір маңызды тұсы бар.
Коронавирусқа байланысты азық-түлік дағдарысы алдағы айларда шындыққа айналуы мүмкін. Сарапшылар "киелі ауқымдағы аштық" туралы ескерткенде, олар тәуекелдерді әсірелемейді – бұл шынымен орын алуы мүмкін, бірақ Ресей және өз тұтынушыларын қорғайтын басқа елдердің бұған ешқандай қатысы жоқ.
Бұл туралы Forbes журналы Ұлыбританияда егін жинау үшін румыниялық еңбек мигранттарын чартерлік рейстермен әкелгенін хабарлады.
Ал АҚШ сөрелерінде ет тапшылығы басталуы мүмкін, өйткені ірі ет өңдеу кәсіпорындары коронавирус індетіне байланысты жабылып жатыр. Америкалық NBC телеарнасының хабарлауынша, "аптаның соңына қарай дүкендерде ет жетіспеушілігі байқалып, кәсіпорындар (ет өңдейтін) жабылып қалуы мүмкін".
Мұндай жағдайда барлық астықты жасырып, коронавирус туралы жалған ақпарат таратты немесе барлық етті тасып алды деп жауды сырттан іздеу идеясы базбіреулерге ұнауы мүмкін. Қытай, Ресей немесе Вьетнам туралы бұқаралық ақпарат құралдарының есіруінен коронавирус проблемалары жойылмайды және оған қарсы санкциялар да мүмкін болмайды.
