НҰР-СҰЛТАН, 22 сәуір – Sputnik. Brent маркалы мұнайдың әлемдік бағасы 17 доллардан төмен түсті. Соңғы рет ондай көрсеткіш 2001 жылы қараша айында тіркелген болатын. Sputnik Қазақстан тілшісіне сұхбат берген Қазақстанның мұнай сервистік компаниялары одағының басшысы Рәшид Жақсылықов "қара алтынның" құнына және теңгенің болашағына болжам жасады.
Шикі мұнайға қызығушылық жоқ
"Бүгінде экономика адам баласына бағынбай кетті. Біз ондай жағдайға алғаш рет тап болып отырмыз. Бір вирус жер бетіндегі барлық мемлекеттің экономикасын тоқтатты. Бұл індет Қытайда анықталғанда қатты карантин енгізіліп, осы елдің экономикасы ақырындап тоқтай бастады. Мұнайға деген сұраныс та азайды. Сол азайғаннан бастап күннен-күнге азайып келеді. Өйткені вирустың таралуына байланысты әлем елдері бірінен соң бірі шекараны жауып, халқын карантинге тықты", - дейді Жақсылықов.
Дүниежүзі бойынша карантиндік шаралар енгізіліп, кәсіпорындар мен көліктер тоқтаса да, мұнай өндіруші елдер шикізатты шығаруды азайтқан жоқ. Наурыз айында Сауд Арабиясы, керісінше, ұлғайтып жіберді. Содан сұраныс азайса да, ұсыныс көбейе берді. Екі ортада үлкен дисбаланс пайда болды. Бұл жағдайда ОПЕК+ қысқартамын деп отырған 9,7 миллион баррель де көмектесе алмайды. Рәшид Жақсылықовтың ойынша, ұйым нарықтағы мұнайдың үштен бір бөлігін ғана қысқартты. Сол кезде оны 30 миллион баррелге қысқарту керек еді.
Қазіргі кезде сарапшылар да жер бетінде сатылмай тұрған мұнайдың нақты көлемін айта алмай отыр. Қытай өз қоймаларын шикі мұнайға толтырып тастады деген қауесет бар. Америка 500 миллион баррельге дейін қор жинап алды деген әңгіме тарады. Оған қоса, мұхит пен теңіздерде жүрген танкерлерде 280 миллион баррель сатылмай тұрған мұнай бар дейді.
"Кеше WTI маркалы мұнайдың бағасы минус 40 долларға құлады. Ондай оқиға мұнай тарихында алғаш рет болды. Сол кезде 100 мың баррельдей ғана сатылды. Бірақ осының өзі шикі мұнайға деген ешкімнің қызығушылығы жоқ екенін көрсетіп отыр", - деп атап көрсетті Жақсылықов.
"Теңгенің құнсыздануына әкеледі"
Сарапшының айтуынша, бүгінде әлем бойынша шикі мұнайдың 60 проценті бензин жасауға жіберіледі. Ал карантин жағдайында көліктердің бәрі тоқтап тұр. Содан сұраныс жоқ. Мұнай өңдеу зауыттарының қоймалары да толып кетті.
"Бұрын мұнай бағасы төмен болса, ертең түзеледі-ау деген үміт болушы еді. Бірақ маусым айындағы сауданың өзі 17 доллардан жоғары болмай отыр. Соған қарағанда мұндай жағдай ұзаққа баратын сияқты. Жылдың аяғына дейін 24-25 доллардың деңгейіне шықсақ, ол өте жоғары жетістік болар еді. Бірақ қазіргі сұраныс мен ұсыныстың арасындағы дисбалансты реттеуге біраз уақыт кетеді. Сосын ғалымдар мына індеттің қай кезде тоқтайтынын нақты айта алмай отыр ғой", - дейді Жақсылықов.
Оның сөзіне қарағанда, әлемдік экономика бір күнде дөңгеленіп кетпейді. Себебі барлық мемлекет карантиннен бір уақытта шықпайды. Ал күзде вирустың екінші толқыны болса, тағы төрт қабырғаға қамалып отыруға тура келеді.
Оқи отырыңыз: Мамин карантин режиміне қандай өзгеріс енгізілуі мүмкін екенін айтты
"Бұл жағдайдың кері әсері көп. Біріншіден, мемлекетіміздің қамбасына түсетін бюджеттік салықтар азаяды. Екіншіден, табыс төмендейді. Себебі мұнайды доллармен сатып отырмыз. Ал доллардың азаюы міндетті түрде теңгенің құнсыздануына әкеледі, инфляцияға жетелейді", - деп атап көрсетті Жақсылықов.
Тағы 20 процентке қысқарту қажет
Рәшид Жақсылықов ОПЕК-тің кешегі шұғыл бейнеконференциясының кейбір тұстарын да ашып берді. Оның айтуынша, ұйым бұған дейін қысқартамыз деген мұнайдың үстіне әрбір мемлекетке тағы 20 процент қосып отыр.
"Бұған дейін Қазақстан ОПЕК+ аясында мұнай өндіруді күніне 390 мың баррельге қысқартуға келісті. Енді, ұйым тағы 20 пайыздан қосыңдар деп жатыр. Бұл дегеніміз, біздің қысқартуымыз 500 мың баррельдің төңірегіне барады. Қазір жыл сайын 90 миллион баррель өндіріп отырмыз, жаңағы қысқартуға баратын болсақ, биыл өткізетін мұнайымыз 70 миллионнан аспайын деп тұр", - деді сарапшы.
Оның сөзіне қарағанда, мұнай өндіру көлемі азайса, табыстың мөлшері де айтарлықтай төмендейді. Осы салада жұмыс орындары да қысқаруы әбден мүмкін. Ал қазіргі жағдайды оңалту үшін мұнай өндіруші елдердің ашықтығы керек. Олар нақты қанша мұнай өндіргенін және сақтап отырғанын айтуы тиіс. Сосын мойнына алған міндеттерін жауапкершілікпен атқарса, мұнай нарығындағы жағдайды өзгертуге болады.
"Мұнай өндіретін мемлекеттердің бәрі бас қосып, нақты менің артық мұнайым мынау, өндіріп отырғаным мынау деп ашық айтуы керек. Өйткені олар шикізатты өндіріп отырғанда кейбір мәліметтерді жасырады ғой. Бір-бірімізге ашық болатын сәт туды. Осы сәтті дұрыс пайдалану қажет. Онсыз мұнай бағасының түбін таба алмаймыз. Сосын мұнайды қай жерден бастап қысқартамыз? Соның есептеу нүктесін таппай отырмыз", - деп атап көрсетті Жақсылықов.
Сарапшы мұнай өндіруші елдердің бүкіл келісімдерін реттейтін жаңа органды құруға болатынын да жеткізді. Әйтпесе, бүгінде барлығы бірдей өздеріне жүктелген міндеттерді орындамайды. Ал біреуі алдап кетсе, артынан екіншісі де өз есесін жібермеуге тырысады. Ондай қарым-қатынасты тоқтатпаса, мұнай нарығын ретке келтіру мүмкін емес.
