Фотоаппарат - Sputnik Қазақстан, 1920, 02.02.2022
Фото
Әлем және Қазақстан жаңалықтары - суреттер сөйлейді

Өткенге үңілу - өнегелі іс: Нұр-Сұлтан ғимараттарындағы мозаикалар – фото

Жазылу
Қазақстан астанасында онға жуық кеңестік мозаика сақталған. Сондай-ақ, бас қалада құйылмалы витраж, кескіндеме және рельеф техникасында әзірленген кеңестік монументалды өнердің он шақты үлгісі бар

Кеңестік Целиноград кезіндегі көптеген қызықты монументалды жұмыстардың көзі жойылған. Бұл жөнінде Sputnik Қазақстанға "Fading.TSE: Астана ретроспективасы" жобасының жетекшісі Теміртас Ысқақов әңгімелеп берді.

"Целиноград электр-құрылыс желісі" ғимаратындағы, музыкалық мектептегі пошта үйіндегі мозаикалар Михаил Антонюктікі. Соңғы жұмысты ол Василий Товтинмен бірге әзірлеген. Сол сияқты қалалық алаң мен "Жастар" сарайының жанындағы смальтадан жасалған мозаика мен рельефті фонтандарды Юрий Александров салған. 2000 жылы бұзылған Салтанат сарайының интерьеріндегі ағаш мозаикалар Василий Товтинның маркетриі", - деді Ысқақов.

Салтанат сарайы Республика–Иманов көшелерінің қиылысында орналасқан болатын. Маманның айтуынша, ол өнер синтезінің айқын үлгісі еді.

"Қала тұрғындары бой көтергеніне небәрі 18 жыл болған ғимаратты бұзудың не қажеттілігі болғанын әлі де түсінбейді. Енді қиратқан сарайдың орнына сауда ойын-сауық сарайын салып біте алмай жатқандарына 20 жылдан асты", - деді Ысқақов.

Тек бір мозаика ғана заңмен қорғалады

Ысқақовтың айтуынша, елорадада жұрт назарына ие және үлкен қызығушылық тудыратын онға жуық кеңестік мозаика бар. Сол сияқты тек сәндік мақсатта қолданылатын бірнеше мозаика сақтаулы.

"Өкінішке қарай, мозаикаларды сақтап қалумен мақсатты түрде қалада ешкім айналыспайды, бұл бекер. Себебі, олар тарихи-мәдени, технологиялық, білім мен көркем өнер көзқарасынан да, ұжымдық құрмет нысаны ретінде де өте бағалы артефактар бола алады. Заңмен қорғалатын, ресми түрде ескерткіштер қатарына жатқызылған, яғни, жергілікті маңызда тарихи және мәдени ескерткіштердің мемлекеттік тізіміне кіретін жалғыз мозаика бар. Ол – Бейбітшілік даңғылындағы "Өркен" бизнес-ортлығының қасбетіндегі екі мозаикалық панно", - деп атап өтті Ысқақов.

Оның айтуынша, басқа мозаикалар бүлініп жатыр. Себебі, оларға күтім жасалып жатқан жоқ.

"Оларға демонтаж жүргізуге, сырлап тастауға немесе қаптауға болады. Яғни, барлық мозаикалық панно мен басқа да монументалды жұмыстардың тағдыры ғимарат иесінің қолында тұр", - деді Ысқақов.

"Баспа үйіндегі" мозаика сыры

"Баспа" мозаикалық панносы бұрынғы полиграфиялық комбинат ғимаратының қасбетінде орналасқан. Авторлары – целиноградтық суретшілер Михаил Антонюк пен Василий Товтин. Олар ашық тұрған кітап бетінен кеңестік басылым атаулары жазылған парақтар ұшып жатқанын және оның жанында тұрған ұл мен қызды бейнелеген. Композициялық орталықтың оң және сол жағында ақындар мен жазушылардың бейнесі кескінделген.

Ысқақов бұл мозаиканың жұмбағын шешіп, қандай тұлғалар бейнеленгенін ішінара анықтау мүмкін болғанын айтты.

"Туындының авторы Михаил Антонюктің әріптестері және отбасымен сұқбаттасудың арқасында "Баспа" панносында тек танымал ақын-жазушылар ғана емес, мысалы, Кеңес Одағының батыры Мәншүк Мәметова, Тұмар патшайым, сондай-ақ, суретшілер өз әріптестері – архитектор Ерғали Нұрмағамбетов пен суретші Алексей Порунинді де бейнелегенін білдік. Қазір қайсысы кім екенін айту мүмкін емес шығар. Себебі, бүгінде панно авторлары арамызда жоқ", - деді Ысқақов.

Ол көрермен өзі қалаған адамның бейнесін көре алуы да бұл мозаикаға ерекшелік беретінін айтты.

"Оған ұзақ қарап тұрып, әркез жаңа бейнені көруге болады. Яғни, панноны бір көрген адам келесі жолы тіпті басқа адамды көз алдына елестетуі мүмкін. Менің ойымша, суретші дарынының нағыз сән-салтанаты да осында", - деді Ысқақов.

Ол "Fading.TSE: Астана ретроспективасы" жобасы жұмыстарды зерттеу кезінде Суретшілер одағы көрмелерінің каталогына, авторлардың өмірбаянына, архитектура анықтамалығына және өлкетану монографияларына сүйенетінін айтты.

"Егер, автордың кім екенін білсек, оның әріптестерімен, шәкірттерімен кеңесеміз. Қандай да бір өнер туындысы туралы қала тұрғындарының естеліктері де маңызды ақпаратқа толы. Мысалы, "Жастар" сарайының қабырғасында бейнеленген адамдардың арасында целиноградтық Жастар сарайының құрылысшылары да бар екен. Сол сияқты, №14 мектеп-гимназияның мозаикасында да автор мектеп мұғалімдері мен оқушыларын кейіпкер етіп таңдаған", - деді Ысқақов.

Мозаикалық панноны сақтауды маңызы неде

Walking Almaty және Monumental Kazakhstanжобаларының авторы және зерттеуші Дэннис Кин мозаикалық панноның өнегелік және тәрбиелік құндылығы бар екенін айтты. Ол көп жылдан бері Қазақстанның монументалды өнерін зерттеумен айналысады.

"Қазақстандағы монументалды өнердің басым бөлігінде идеологиялық астар болғанын түсіну керек. Яғни, коммунистік партия, Кеңес Одағы және тағы басқалардың бейнесі. Олар әдетте жалпы гуманистік тақырыптарға арналды: білім беру, денсаулық сақтау, бос уақытты өткізу, мәдениетті сақтау және тағы басқа. Бұл бағытта олар бүгінгі күні де өзекті. Екіншіден, туындылардың материалдық құндылығы бар. Себебі, оларды смальт сияқты сапалы және қымбат материалдарды қолдану арқылы талантты шеберлер дайындаған", - деді Дэннис Кин.

Ол барлық жұмыстар бірдей материалдық жағынан құнды емес екенін және көрермен үшін тартымды бола бермейтінін ескертті. Сондай-ақ, Киннің айтуынша, туындылардың өткен дәуірді еске салатын естелік нысаны ретінде де тарихи маңызы бар.

© Sputnik / Абзал КалиевЕлордада онға жуық кеңестік мозаика сақталған. Суретте: Бейбітшілік, 25 мекенжайындағы ғимараттың қасбетіндегі мозаика фрагменті.
Фрагмент мозаики на фасаде здания на Бейбiтшiлiк 25 - Sputnik Қазақстан
1/18
Елордада онға жуық кеңестік мозаика сақталған. Суретте: Бейбітшілік, 25 мекенжайындағы ғимараттың қасбетіндегі мозаика фрагменті.
© Sputnik / Абзал КалиевҚаладағы мозаикалар – өткенге құрмет белгісі. Суретте: Степан Кубрин көшесіндегі 23-ші үйдің жанындағы саябақтағы трансформаторлы шағын станцияның бетіндегі кескіндеме.
Роспись на трансформаторной подстанции в сквере рядом с домом по адресу улица Степана Кубрина 23-1-5 - Sputnik Қазақстан
2/18
Қаладағы мозаикалар – өткенге құрмет белгісі. Суретте: Степан Кубрин көшесіндегі 23-ші үйдің жанындағы саябақтағы трансформаторлы шағын станцияның бетіндегі кескіндеме.
© Sputnik / Абзал КалиевМозаикалық панно – түрлі-түсті қиындылардан құралған сәндік элемент, шынайы картина. Суретте: бұрынғы полиграфиялық комбинаттың ғимаратындағы "Баспа" мозаикалық панносы.
Мозаичное панно Печать на фасаде здания бывшего полиграфического комбината (Бейбiтшiлiк 25) - Sputnik Қазақстан
3/18
Мозаикалық панно – түрлі-түсті қиындылардан құралған сәндік элемент, шынайы картина. Суретте: бұрынғы полиграфиялық комбинаттың ғимаратындағы "Баспа" мозаикалық панносы.
© Sputnik / Абзал КалиевМозаикалық панно - тарихи-мәдени, технологиялық, білім мен көркем өнер көзқарасынан алғанда да, ұжымдық құрмет нысаны ретінде де өте бағалы артефактар. Суретте: мозаикалық композицияның бөлігі.
Мозаичное панно Печать на фасаде здания бывшего полиграфического комбината (Бейбiтшiлiк 25)-4 - Sputnik Қазақстан
4/18
Мозаикалық панно - тарихи-мәдени, технологиялық, білім мен көркем өнер көзқарасынан алғанда да, ұжымдық құрмет нысаны ретінде де өте бағалы артефактар. Суретте: мозаикалық композицияның бөлігі.
© Photo : предоставлено Темиртасом ИскаковымЕскі теміржол вокзалының ғимаратындағы мозаикалық панно.
Мозаичное панно на здании старого железнодорожного вокзала. - Sputnik Қазақстан
5/18
Ескі теміржол вокзалының ғимаратындағы мозаикалық панно.
© Sputnik / Абзал КалиевКенесары мен Бейсекбаев көшелерінің қиылысында орналасқан №16 мектептің қасбетіндегі мозикалық панно.
Мозаичное панно на фасаде школы N16, расположенной на пересечении улиц Кенесары и Бейсекбаева - Sputnik Қазақстан
6/18
Кенесары мен Бейсекбаев көшелерінің қиылысында орналасқан №16 мектептің қасбетіндегі мозикалық панно.
© Sputnik / Абзал КалиевБараев көшесіндегі тұрғын үйдің бүйір жақ қабырғасындағы сграффито.
Сграффито на торцевом фасаде жилого дома по адресу улица Бараева, дом 1-2 - Sputnik Қазақстан
7/18
Бараев көшесіндегі тұрғын үйдің бүйір жақ қабырғасындағы сграффито.
© Photo : предоставлено Темиртасом Искаковым"Казахсельмаш" зауытының ғимаратындағы мозикалық панно.
Мозаичное панно на здании Казахсельмаша - Sputnik Қазақстан
8/18
"Казахсельмаш" зауытының ғимаратындағы мозикалық панно.
© Sputnik / Абзал Калиев№32 мектеп-гимназияның кеңес дәуіріндегі композициямен әсемделген қасбеті, Абылай хан даңғылы, 25. Ғимарат 1988 жылы салынған.
Школа-гимназия №32 по адресу проспект Абылай Хана 25-3. Год постройки - 1988-4 - Sputnik Қазақстан
9/18
№32 мектеп-гимназияның кеңес дәуіріндегі композициямен әсемделген қасбеті, Абылай хан даңғылы, 25. Ғимарат 1988 жылы салынған.
© Sputnik / Абзал КалиевБейбітшілік, 25 мекенжайындағы бұрынғы полиграфиялық комбинаттың ғимаратындағы "Ғарыш" мозаикалық панносы.
Мозаичное панно Космос на фасаде здания бывшего полиграфического комбината (Бейбiтшiлiк 25) - Sputnik Қазақстан
10/18
Бейбітшілік, 25 мекенжайындағы бұрынғы полиграфиялық комбинаттың ғимаратындағы "Ғарыш" мозаикалық панносы.
© Sputnik / Абзал КалиевБейбітшілік даңғылындағы "Өркен" бизнес-орталығы қасбетіндегі екі мозаикалық панно - заңмен қорғалатын және ресми түрде ескерткіштер қатарына жатқызылған жалғыз мозаика. Суретте: Бейбітшілік, 25 мекенжайындағы ғимараттың қасбетіндегі мозаика фрагменті.
Фрагмент мозаики на фасаде здания на Бейбiтшiлiк 25 - Sputnik Қазақстан
11/18
Бейбітшілік даңғылындағы "Өркен" бизнес-орталығы қасбетіндегі екі мозаикалық панно - заңмен қорғалатын және ресми түрде ескерткіштер қатарына жатқызылған жалғыз мозаика. Суретте: Бейбітшілік, 25 мекенжайындағы ғимараттың қасбетіндегі мозаика фрагменті.
© Sputnik / Абзал КалиевЕлордадағы "Самал" ықшамауданындағы үй.
Советский фасад - Sputnik Қазақстан
12/18
Елордадағы "Самал" ықшамауданындағы үй.
© Sputnik / Абзал КалиевКүтім жасалмағандықтан басқа мозаикалар бүлініп жатыр. Суретте: Абылай хан даңғылындағы тұрғын үйдің бүйір жақ қабырғасындағы мозаика.
Мозаика на торце жилого дома 24 по проспекту Абылай Хана - Sputnik Қазақстан
13/18
Күтім жасалмағандықтан басқа мозаикалар бүлініп жатыр. Суретте: Абылай хан даңғылындағы тұрғын үйдің бүйір жақ қабырғасындағы мозаика.
© Sputnik / Абзал КалиевҚаладағы барлық мозаикалық панно мен басқа да монументалды жұмыстардың тағдыры ғимарат иесінің қолында тұр. Суретте: мозаика фрагменті.
Фрагмент мозаики на торце жилого дома 24 по проспекту Абылай хана - Sputnik Қазақстан
14/18
Қаладағы барлық мозаикалық панно мен басқа да монументалды жұмыстардың тағдыры ғимарат иесінің қолында тұр. Суретте: мозаика фрагменті.
© Sputnik / Владислав ВодневБас қалада құйылмалы витраж, кескіндеме және рельеф техникасында әзірленген кеңестік монументалды өнердің он шақты қызықты үлгісі бар. Суретте: Нұр-Сұлтандағы Ресейдің ғылым мен мәдениет орталығы ғимаратының витражы.
Витраж в здании Российского центра науки и культуры в Нур-Султане - Sputnik Қазақстан
15/18
Бас қалада құйылмалы витраж, кескіндеме және рельеф техникасында әзірленген кеңестік монументалды өнердің он шақты қызықты үлгісі бар. Суретте: Нұр-Сұлтандағы Ресейдің ғылым мен мәдениет орталығы ғимаратының витражы.
© Sputnik / Абзал КалиевНұр-Сұлтандағы "Турист" қонақ үйінің кіреберіс беті.
Входная группа гостиницы Турист в Нур-Султане - Sputnik Қазақстан
16/18
Нұр-Сұлтандағы "Турист" қонақ үйінің кіреберіс беті.
© Sputnik / Абзал КалиевНұр-Сұлтандағы "Турист" қонақ үйінің қасбетіндегі витражды панно элементі.
Элемент витражного панно на фасаде гостиницы Турист в Нур-Султане - Sputnik Қазақстан
17/18
Нұр-Сұлтандағы "Турист" қонақ үйінің қасбетіндегі витражды панно элементі.
© Sputnik / Абзал КалиевНұр-Сұлтандағы "Турист" қонақ үйінің қасбетіндегі витражды панно элементі.
Элемент витражного панно на фасаде гостиницы Турист в Нур-Султане - Sputnik Қазақстан
18/18
Нұр-Сұлтандағы "Турист" қонақ үйінің қасбетіндегі витражды панно элементі.
Жаңалықтар
0