НҰР-СҰЛТАН, 6 маусым – Sputnik. Қазақстандық саясаттанушылар өткен референдумда Алматы және Нұр-Сұлтан қаласында дауыс берушілердің аз келу себебін түсіндірді.
Тәуелсіз саясаттанушы, әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссияның мүшесі Жұлдызай Ысқақованың айтуынша, ірі қалалардағы келу көрсеткішінің жалпы әлемдік тренді байқалып отыр. АҚШ-та да, Еуропада да осылай.
Ысқақова конституциялық түзетулер бойынша референдумға қатысу Қазақстанда айтарлықтай жоғары көрсеткіш болғанын атап өтті. Алдын ала сауалнамалар келудің шамамен ұқсас деңгейі болатынын көрсетті. Қазақстанның оңтүстік, солтүстік өңірлері белсенді болды. Ең төмен келу деңгейі Алматыда тіркелді.
"Алматы бұл жолы 33%-тік ең төменгі көрсеткішті көрсетіп таңғалдырған жоқ. Дегенмен, Алматының қаңтар айындағы оқиғаларда ең көп зардап шеккенін ескерсек, Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың өзі Алматыдан болған соң сол жақта референдумға келушілер жоғары болады деп ойладым. Бұл үлкен қалалардың парадоксы және бұл жаһандық тренд болуы мүмкін", – деді Ысқақова Sputnik Қазақстан баспасөз орталығында өткен референдумның қорытындылары туралы онлайн-брифинг барысында.
Сондай-ақ сарапшы бақылаушылардың көпшілігі ірі қалаларда шоғырланғанын атап өтті. Бұл сонымен қатар келу бойынша қорытынды сандарға әсер етуі мүмкін. Саяси шолушы Ғазиз Әбішев алматылықтардың ең аз келу себебін түсіндіре отырып, қала тұрғындарының пікірлері екіге бөлінгенін атап өтті. Кейбіреуі тұрғындарға түсіндіру жұмыстары жүргізілмей, алдағы реформаларды талқылауға уақыт бермеді деп мәлімдеді.
Тағы басқалары болса көп бағытты түзетулер туралы айтса, енді біреуі дауыс беру үшін учаскеге жету ыңғайсыз немесе алыс болғанын, азаматтық құқығын іске асырудан гөрі демалыс күнінде демалуды жөн көргенін жеткізді.
"Шағын қалаларды жұмылдыру кәсіпкерлер көп болатын үлкен қалаға қарағанда оңай. Егер алматылықтар қарсы болса, олар учаскелерге барып, бюллетеньдерді бүлдіріп немесе қарсы дауыс берер еді", - дейді сарапшы.
Одан бөлек, Алматы және Нұр-Сұлтан қалаларында келудің төмен болуының тағы бір себебі – бұрын Қазақстанда бюджет саласының қызметкерлерін дауыс беруге мәжбүрлеп, санкциялық шаралармен қорқытқан.
Референдумға дайындық кезінде мұндай жағдай болған жоқ. Саясаттанушылар орталық сайлау комиссиясы өз учаскесінен босату ережелерін қайта қарауы керек деген пікірге келді.
Себебі қазір қазақстандықтар өз учаскесіне келіп, есептен шығару куәлігін алып, жаңасына тіркелуі қажет, бұл көптеген адамдар үшін ыңғайсыз болып табылады. Сарапшылардың пікірінше, процедураларды онлайн режимінде өткізу мүмкін болған жағдайда келу пайызы жоғары болар еді.
Еске салсақ, 5 маусым күні Қазақстанда Конституцияға түзетулер енгізу бойынша референдум өтті. Өзгертулерге сәйкес, мемлекет басшысының өкілеттігі қысқартылады, парламенттің және жергілікті өкілді органдардың рөлі едәуір күшейтіледі, құқық қорғау саласы жүйелі түрде нығайтылады, Конституциялық сот қайта құрылады, өлім жазасын түпкілікті жою бекітіледі және еліміздің бірінші басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың мәртебесі туралы ережелер алып тасталады.
Алдын ала деректер бойынша, азаматтардың 77,18%-і Конституцияға енгізілген түзетулерге дауыс берді, келу көрсеткіші 68,06%-і құрады. Келудің ең көп пайызы Түркістан облысында – 80,66% тіркелді, одан кейін Қызылорда облысы – 79,89%, үшінші орында Шығыс Қазақстан облысы – 77,49%. Ең төменгі көрсеткіш Алматыда – 32,25%, Нұр-Сұлтанда – 57,06% және Ақтөбе облысында – 58,06% тіркелді.