ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ, 9 ақпан – Sputnik. Коронавирус пандемиясы басталғалы бір жылға таяды. Осы уақыттан бері Жамбыл облысы Меркі ауданына қарасты Аспара ауылдық округінде бірде-бір адам инфекция жұқтырмаған. Мұның сыры неде? Ауыл өркениеттен алыс орналасқан ба? Жергілікті тұрғындар немен шұғылданады? Осы сұрақтарға жауап іздеген Sputnik Қазақстан тілшісі Аспараға барып, жергілікті тұрғындардың "құпиясын" білуге тырысты.
Аспара – Меркі ауданы орталығынан 33 шақырым жерде орналасқан ауылдық округ. Құрамына Аспара, Қайыңдысай, Құмарық ауылдары кіретін округте 1 660 адам тұрады. Екі жылдан бері округті Гаухар Оспанбекова басқарады.
Жамбыл облысында коронавирус жетпеген жер бар деген жаңалықты естігенде көпшілік бұл ауылдар қала мен ауданнан алыс, шалғайдағы мекен деп ойлады. Бірақ олай емес. Мәселен, округ орталығы - Аспара ауылы Меркіге барар жолдың бойында тұр. Ауылдық округте 63 жастан асқан 80-ге жуық зейнеткер тұрады. Ең егде жастағы ер адам 92 жаста. 100 жастағы екі кейуана бар. Олардың ешқайсысы коронавирус жұқтырмаған.
Пандемия кезіндегі тәртіп
Үш ауылда бүгінде 312 үй түтін түтетіп отыр. Бір мектеп, медициналық пункт және клуб жұмыс істеп тұр.
Аспара ауылын аралап шыққан соң, алғашқы сұрақты әкімге қойдық: "Қалай?".
"Карантинді жақсы сақтадық, мықтап кірістік десе де болады. Той-думанды тоқтаттық. Карантин басталған кезде ауылдың екі жағына блок бекеттер қойылды. Кіріп-шығуға тыйым салдық. Меніңше, түсіндіру жұмыстары жақсы жүрді. Тұрғындарға тазалықты сақтаңыздар, медициналық маскасыз жүрмеңіздер деп қайталаумен болдық", - дейді Гаухар Оспанбекова.
Өткен жылдың наурызында блок бекеттер қойылып, карантинге жабылатыны хабарланған соң қалада оқуда жүрген жастардың бәрі ауылына қайтқан.
"Иә, сыртта оқып жүрген студенттер пандемия басталған кезде ауылға келді. Кімнің қай жақтан келгені, қай ауылға баратыны туралы ақпаратты ауданнан алып отырдық. Шамамен ауылға қай уақытта жететініне дейін хабар келіп отырды. Блок бекет қойылған жерге барып, әрқайсысын жеке-жеке тексердік. Үйіне жеткен соң да бақылап отырдық, ауылға бір кірген адамды сыртқа шығарған жоқпыз", - дейді ауыл әкімі.
Сол уақытта блок бекетте ауданнан бөлінген тәртіп сақшылары жұмыс істеген. Себебі Аспара мен көрші Ақермен ауылдық округіне бір учаскелік полицей бекітілген.
Гаухар Оспанбекованың сөзінше, ауыл халқы тыныш, тәртіпті сақтайды.
"Инфекцияның бұл ауылға жетпеуінің алғашқы себебі – осы", - дейді ол.
Тойға салған тыйым нәтиже берді
Ауылдарда пандемия басталғалы той-томалақ өтпеген. Ауыл ақсақалдары бұл маңда жасырынып той өткізетін орынның жоқ екенін алға тартты.
"Ауылға кірген-шыққан адам аз. Қазір ешкім ешқайда бармайды. Той-томалақ деген жоқ. Бірлі-жарым ұрлап істейтіндей бізде ауылда кафе-мейрамхана жоқ қой. Соның арқасы шығар, ауру бізге келмеді", - дейді Аспара ауылының ақсақалы Жарылқасын Байжұманов.
Пандемия басталған уақыттан бері 4-5 келін түскен, алайда ауыл әкімдігі дүркіретіп той өткізуге тыйым салып отыр.
"Ауылдағы ағайын келін түсейін деп жатқанын алдын ала хабарлайды. Содан кейін келін түскен үйге барып, той істеуге болмайтынын айтып отырамыз. Жаныма ауыл ақсақалдарын ертіп барамын", - дейді әкім Гаухар Оспанбекова.
Арасында тойға рұқсат сұрап келгендер де болған. Ауыл әкімдігі карантин біткен соң жасайтынын айтып, тыйым салған.
"Келін түсіріп, көпшілікті жинап жиын өткізейік деп рұқсат сұрады. Адам болған соң түрлі өтініш айтады. Бірақ оған тыйым салдық. Себебі той болған соң қуанышқа ортақтасып жан-жақтан адам келеді, ал инфекция тез жұғады", - дейді ол.
Ауылда дәрігер жоқ
Ауылдағы шағын медицина пунктінде төрт медбике жұмыс істейді. Аспара және Ақермен ауылдық округіне бір дәрігер бекітілген. Аспараға дәрігер аптасына бір рет келіп тұрады. Біз барған күні жұмыс орнында күндізгі бөлім медбикесі ғана болды. Қалған үш маман коронавирусқа қарсы вакцина салуға байланысты тәжірибе жинақтау үшін ауданға кеткен екен.
Маман ауыл ішінде тұмаумен ауырғандардың бар екенін айтты. Алайда ауруы асқынып, ауруханаға түскендер жоқ.
"Жаздыгүні тұмаумен ауырғандар болды. Ол кісілерді дәрігер қарады. Біз жазып берген дәрісін күнделікті салып отырдық. Бір күнде бес адам келген күндер болды. Бұған дейін мұндай жағдай болмаған еді", - дейді медпункт медбикесі Зухра Райымқұлова.
Сақтықта қорлық жоқ деген ұстаныммен жұмыс істеген мамандар кей кездері апта сайын, кейде айына бір рет коронавирустың бар-жоғын анықтауға тест тапсырған.
"Өзіміз үшін тест тапсырып отырдық. Не дегенмен халықпен жұмыс істейміз. Ал ауыл арасында ешкімнің ауырмауы әркім өзін қорғағаннан деп ойлаймын. Бәріміз жаппай маска тақтық, антисептик қолдандық. Сыртқа шықпаңдар деді, соны тыңдадық", - дейді ол.
Медициналық бетперде тапшылығы бұл ауылды да айналып өтпеді. Алайда ауылдағы ісмер келіншектер әкімдік берген матадан бетперде тіккен. Оны ауыл адамдарына таратқан.
"Ауылдастарымыз бізге де медициналық бетперде тігіп берді. Сондай ілтипатты сезінген кезде іштей қуанып қалдық. Біз ол кісілердің уколын салып, қан қысымын өлшеп беру үшін үйлеріне жиі барамыз. Соның бәрі ескерілді", - дейді медбике.
Айтуынша, ауылда бронхит, демікпесі бар кісілер мен кішкентай баласы тұмауратып қалған аналар мамандарды үйіне шақырады.
"Әрине, басында қорқыныш болды. Кейіннен тұмау секілді үйреніп кеттік. Қорғаныс киімін киеміз де, көмек сұраған жандарға барамыз", - дейді Райымқұлова.
Пандемия тұсында инфекциядан қорғануға қатысты түрлі "аңыз" тарады. Бірі сарымсақты, бірі зімбірдің көмектесетінін айтты. Ауыл адамдары да соның бәрін жасаған екен.
"Ауылдағылар сарымсақты да жеді, зімбірді шайға қосып ішті. Әлеуметтік желіде тараған ем-домның бәрін істеді. Кейде ауыл ортасында тоқтатып, соның шын-өтірігін сұрайтын. Инфекция күшейіп тұран кезде иммунитетті түсірмеу керек екенін айтып жүрдім", - дейді медбике.
Жақын арада ауыл округіне ауданнан бөлек дәрігер жіберілмек. Алайда оның нақты қай уақытта келетіні белгісіз.
"Ауылда дәрігер жоқ. Көрші ауылдағы дәрігер аптасына бір рет келіп тұрады. Оқу бітіріп келген жастардан бізге бір дәрігер берілетін болды. Алайда ол маманның қай күні келетіні әлі белгісіз. Бір аптада немесе бір айда келуі мүмкін", - дейді ауыл әкімі.
Сондай-ақ, 2022 жылы ауылда аурухана салу жоспарланған.
Табыс көзі – егін мен мал
Ауылдық округте төрт дүкен жұмыс істеп тұр. Алайда тұрғындар аса қатты қажеттілік болмаса ол дүкенге бас сұға бермейді. Себебі жаздай өсірген көкөністі қыстай жейді. Қорадағы малын сойып, ет қылады.
"Ауылда бәрі мал ұстайды. Жаздай қариялар саумал ішіп шықты. Таңның атысы, күннің батысы кезекпен барып саумал ішеміз. Саумалдың литрі 300 теңге, қымыз – 500 теңге. Аурудан қорғану үшін құйрық май жұтыңдар деді. Оны да істедік", - деді Жарылқасын Байжұманов.
Айтуынша, ауыл ішіндегі көл таза ауада жүріп қайтуға таптырмайтын жер. Таза өнім, таза ауа – бәрі әсер етеді, деп санайды ауыл халқы.
Халықтың тағы бір күнкөріс көзі – егіншілік. 50 адамды жұмыспен қамтып отырған өндірістік кооператив бар. Ауылдың айналасындағы 11 мың гектар егістік жерде халық жаз бойы жұмыс істейді. Арпа, бидай мен жоңышқа егіп, малдың қыстық азығын жинайды. Артығын сатады.
Жері шүйгін бұл маңда шөп те бітік шығады, көкөніс те көп. Халық ағын сумен бақшасын суарып отыр. Ауылдар таза ауыз сумен қамтылған. Кейбірі құдықтың суын ішеді. Бірлі-жарым үй болмаса, қалғаны газға толық қосылған.
Балық шаруашылығын кәсіп қылған отбасы да бар екен. Олар көлге 10 мың шабақ жібереді. Өскен соң ауыл-аймаққа сатады.
Облыс әкімі не деп әзілдеді
Қаңтарда Аспара ауылдық округіне Жамбыл облысының әкімі Бердібек Сапарбаев барып, жергілікті тұрғындармен кездесті. Ауыл әкімдігі жаңа мектеп пен көшеге асфальт төсеу мәселесін көтерді.
Қазір Аспарадағы мектепте 270 бала оқиды, білім ордасында 50-ге жуық адам істейді. Бүгінде сабақ дәстүрлі форматта өтіп жатыр. Округтегі екі ауылдың оқушылары осы жерде, Құмарық балалары Ақермен ауылдық округіне барып жүр.
Облыс әкімімен кездесуден кейін 2021 жылы 150 балаға арналған тағы бір мектеп бой көтеретін болды. Демек, округтегі біраз азамат үшін жұмыс орны ашылады.
"Облыс әкімі алғаш рет біздің ауылға келді. Ел ішінде бар мәселені көтердік. Әкімнің алдында есеп бердім. Бұған дейін көшелерге тас төсеген едік, енді асфальт төсеу қажет екенін айттық", - деді ауыл әкімі.
Ал ауыл көшелеріне асфальт төсеу мәселесі келешектің еншісінде.
"Облыс әкімінің ауылға келгеніне қуанып қалдық. Барлық талапты сақтап, жиын өткізді. Мектеп, аурухана салу туралы ұсыныстар айтылды. Бізде бірде-бір адам коронавируспен ауырмағанын айтып, Бердібек Сапарбаев "сіздермен қол алысып амандасуға болады" деп әзілдеді", - дейді ауыл ақсақалы Байжұманов.
"Сиқырлы шөптің" әсері ме
Алматыдан Аспараға дейінгі жолда Жамбыл облысының біраз тұрғынымен сапарлас болдық. Осы жақта бірде-бір адамның коронавирус жұқтырмағанын естігеннің бәрі "сиқырлы шөптің" әсері шығар десті. Бұл жайында ауыл тұрғындарының пікірін білдік.
"Анашаны сұрап отырсыз ғой? Шу бізден алыс. Көп адам соны шатастырады. Шу ауданында Аспара станциясы бар. Біз Меркі ауданына қараймыз, біздікі жолдың бойында тұрған ауыл. Екі ауылды шатастырып, соған байланысты көп пікір айтылып жатыр екен. Бізде ешкім ондаймен айналыспайды", - дейді Жарылқасын ата.
Осылайша ауыл тұрғындарың тіршілігі өз қазанында қайнап жатыр. Коронавирус қыстың қамын жаз ойлап күн кешетін ауылдың күйбең тіршілігінің көлеңкесінде қалып қойғандай.