АЛМАТЫ, 5 шілде – Sputnik. Домбыра күніне орай жыл сайын дәстүрлі түрде өтетін "Алтын домбыра" ақындар айтысының екі дүркін жеңімпазы, "Дарын" жастар сыйлығының иегері, айтыскер ақын Жандарбек Бұлғақов Sputnik Қазақстан тілшісіне қазіргі айтыстың жағдайы, қазылар алқасы мен домбыра пәнін мектеп бағдарламасына қосуға қатысты ойын айтты.
Банкет пен гонорарды күтеді
"Айтыс – шоу. Қазіргі айтыстың проблемасы – бірдей ақындардың көптігі. Бір айтыскердің екіншісінен ерекшелігі жоқ. Сол себепті айтыс қызық емес", - деп бастады сөзін айтыскер.
Айтуынша, айтыста төрелік ететін қазылар алқасы да қазақ сөзінің қадірін жете түсіне бермейді.
"Айтыста біз көп жағдайда қазыларға, ұйымдастыруға ренжиміз. Бұрын қазылар алқасында айтқан сөзінде тұра алатын, көтерген ұпайына жауап бере алатын, қазақ сөзінің қадірін білетін адамдар отыратын. Қазір қазылардың арасында айтыстан кейін болатын банке пен төрелік еткені үшін төленетін гонорарды күтетіндер өте көп", - дейді Бұлғақов.
Айтыскердің айтуынша, айтыста өнерпаздың суырып салма қасиеті ескеріледі, айтыскерге айтыс бойы қандай да бір мәселені көтеру міндеті қойылмайды.
"Барлық айтыс әділ өтпейді және барлық айтыс әділетсіз өтеді деп айтуға да болмайды. Рушылдық, жершілдік, сахна сыртындағы әр түрлі айла-шарғы айтыста да болып жатады. Әр "алтын домбыраның" ережесі де, қазылардың талабы да әртүрлі. Қазіргі айтыстың қатаң тәртібі, жүйесі жоқ", - дейді ол.
Домбыра пәні қажет пе
Жандарбек Бұлғақов домбыра пәнін мектеп бағдарламасына қосуды қолдайды, айтуынша, бұл ұлттық құндылықты дәріптеу үшін қажет. Сонымен қатар спорт пен өнерден бөлек, балаларды түздің жұмысына үйрететін сабақтарды қосу қажет дейді.
"Тек домбыра емес, қазақ күресін, тоғызқұмалақты де қосуға болады. Спорт және өнермен қатар балаларды түздің жұмысына бейімдейтін үйірмелер болса деймін. Қыздарды үйдің жұмысына, ана болуға бейімдейтін үйірме қажет. Ас үйдің жұмысына икемді, оймақ пен инені келістіріп ұстай алатын қыздарды қалыптастырып шығаратын үйірме қажет", - дейді ол.
Айтуынша, мектеп пен университет қабырғасындағы жаттанды дүниелер өмірде қолданылмайды. Тіпті мектеп бітірген соң естен шығып кетеді.
"Көп адамның қолында көк пен қызыл аралас бірнеше диплом бар. Бірақ ол білімнің барлығы өмір сүруге бейімдемейді. Қызыл дипломы бар, бірақ ибалы келін бола алмай жатқандар көп. Қызыл дипломы бар, бірақ қонақ күте алмайтын, сараңдығы басым қыз бен сертке берік емес ер азамат көп. Сондықтан мейлінше адамды, баланы өмірге бейімдеу керек", - дейді айтыскер.
Шайырлар бар сөзден кесте төгуші...
Қазір айтыскер ақын "Сөз қадірі – өз қадірің" деп аталатын курс өткізіп жүр. Бұл жоба халықтың сұранысынан туды, дейді Бұлғақов.
"Айтыс үлкен бәйтерек болса, ораторлық өнер соның бір бұтағы ғана. Кез келген айтыскер ойды жүйелеу, сөзді саптау туралы дәріс бере алады. Тек әркімнің сабақ беру әдісі әртүрлі. Әлеуметтік желіде "сөйлейін десем қорқамын, сөздік қорымды байытқым келеді" дейтін адам көп. Солардың басын бір жерге тоғыстыру үшін ашылған жоба", - деп түсіндірді ол.
Өткір тілмен жетер жеріне жеткізіп айтатын ақындар ел алдында қозғаған келелі мәселелерінің шешім табуына өздері де атсалысады, алайда барлығын жария ете беру ыңғайсыз, дейді Бұлғақов.
"Айтыскер ақындардың бәрі үшін жауап бермей-ақ қояйын, бірақ сахнада өзіміз көтерген мәселелердің іс жүзінде орындалуын барынша қадағалап жүрміз. Астанада 5 нәресте отқа оранғанда бір ай бойы өнер турын өткіздік. Барлық өңірді аралап, билеттен түскен қаражатқа жағдайы төмен отбасыларға үй алып бердік", - дейді ол.
Жандарбек Бұлғақов 1991 жылы Талдықорған қаласында дүниеге келген. Еуразия ұлттық университетінің филология факультетінде білім алған. Танымал айтыскер ақын Айтақын Бұлғақовтың ұлы.