АЛМАТЫ, 5 сәуір – Sputnik, Айгерім Таубай. Төтенше жағдай енгізілуіне байланысты елімізде концерттер мен мәдени іс-шаралар уақытша тоқтатылды. Қазақстандықтарға топ болып жиналуға тыйым салынды, демек той-томалақ та болмайды. Sputnik Қазақстан тілшісі той бизнестің уақытша тоқтауына байланысты кімнің қаржылай қиындыққа тап болғанын біліп көрді.
Балконда ән салып жүр
"Қазақстанда коронавирус жоқ" деп халықты сабырға шақырып, артынша елдің сынына қалған әнші Нұрлан Еспанов карантин кезінде балконға шығып әнұран орындап, Ескендір Хасанғалиевтің "Атамекен" әнін шырқап жүргенін айтты.
"Live-концерт беріп жүрміз. Кеше "Еуразия" арнасы, бүгін "Алматы" телеарнасынан хабарласып, видео түсіруімізді сұрап жатыр. Үйде отырып жұмысымызды істеп жатырмыз. Кешке балконға шығып, ауладағы көршілермен қосылып ән айтамыз. Әнұранды, Ескендір ағамыздың "Атамекен" әнін орындаймыз. Көршілерім мені біледі, мен тұратын кіреберіске қарап айқайлайды. Содан түнімен концерт береміз", - дейді Еспанов.
Әншілердің басым бөлігі тойға шығып, табыс табатыны ешкімге жасырын емес. Ал соңғы жағдайға байланысты елімізде той тоқтап тұр. Өнер адамында қаржылық қиындық бар ма, оны да сұрадық.
"Бізді кішкене қинайтыны қаражат жағы, себебі қазір сұраныс жоқ. Үйде отырыңдар деген соң 19 наурыздан бастап ешқайда шыққан жоқпыз. Бізде басқа жұмыс жоқ. Студияға барып, ән жазайын десек, ол жақ та жабық тұр. Ал бізге тапсырыс беретін кісілер студияға келуі керек, ал қазір үйден шығуға болмайды. Біз қазір түгел тоқтап тұрмыз. Осындай сәтте қаржылық жағынан көмектесіп жатқан достарымыз аман болсын", - дейді әнші.
Аванс қайтарылмайды
Нұрлан Еспанов өзінің тұрақты жұмысы жоқ екенін айтты. Алдағы уақытта жақсы ұсыныс түссе, мемлекеттік қызметке орналасуға дайын.
"Осыған дейін көп жыл Шымкентте мемлекеттік қызметте болдым. Кейінгі жылдары да ұсыныстар түсіп жатыр. Жасымыз болса келіп тұр, мемлекеттік қызметке жақсы ұсыныс түссе, қабылдаймын. Композитор ретінде жұмысым көп. Мультфильмге, киноға, әншілерге ән жазамын. Телеарналардан тапсырыс түседі", - дейді Еспанов.
Айтуынша, той иелерінен ол да алдын-ала ақша сұрамайды. Себебі таныстары мен жақындарының тойларына барады.
"Мен көп жағдайда достарымның, жақындарымның тойына барамын. Алдын ала ақша алмаймын, сол тойда бергенін аламын. Ал беріп қойған күннің өзінде аванс қайтарылмайды. Кейін той жасаған кезде сол тойға барады ғой. Мен аванс алмаймын, соңы дауға айналатынын білемін", – дейді ол.
Еспанов әріптестерінің арасында қаржылық қиындық көріп жүрген өнер адамдарының бар екенін айтты. Тіпті кредиті бар әншілер ақыл-кеңес сұраған.
"Қандай әнші болсаң да, айналып баратын жерің той. Қиналып жатқан азаматтарды естіп жатырмыз. Әншілердің ішінде кредиті барларға қиын. Маған "Нұреке, не істесем болады" деп хабарласты. Жеңілдіктер болады деп жатыр ғой, күтеміз", - деді Еспанов.
Мен халықпен біргемін!
Сонымен қатар Еспанов біраз талқыға түскен видеосы жайлы да айтты. Айтуынша, әнші халықты сабырға шақыруға тырысқан, алайда бәзбіреулер әншінің ойын дұрыс түсінбеген.
"Магнумға келіншегім барған кезде "мынаны қарашы" деп дүкендегі халықтың дүрбелеңге салынып жатқанын түсіріп жіберді. Мен халыққа "уайымдамаңдар, үкімет барлығыңа азық-түлік жетеді деп айтты" деп басу айттым. Ал оны басқаша түсініп қалды. Оны айтқан кезімде коронавирус біздің елімізге келмеген болатын. Мен халықпен біргемін, Алматыдамын. Ешқайда кетіп қалған жоқпын", - деді ол.
"Бірнеше ай жұмыссыз отыруға қаражаты жетеді"
Ал әнші Майра Ілиясова карантин кезінде үйде отырғанын, жобаларын онлайн форматта өткізіп жатқанын айтты. Айтуынша, елімізде көп әншінің бірнеше ай жұмыссыз отыруға қаражаты жетеді.
"Біз секілді орнығып қалған, қоры бар әншілерге,әрине, бір-екі ай үйде отыру қиын емес. Бізде тек тойға баратын, жұмысқа орналаспағандар да бар. Тек тойға шығып, нәпақасын тауып жүрген жас әншілерге қиын. Маған ешкім тани қоймаған, күнделікті табысын тойдан тауып отырған әнші хабарласты. Қаржылай қиналып қалғанын айтты. Оларды үйде отырып, қиналып қалғанын сезіп, біліп, аяп отырмыз", - дейді Ілиясова.
Сонымен қатар әнші төтенше жағдайға байланысты уақытша тоқтаған жобалары жайлы айтты.
"Қазақстанның әрбір азаматы секілді жауапкершілікті сезініп, үйде отырмыз. Телеарналар онлайн форматта ән сұраса, оны да жіберіп жатырмыз. Мамырдың 10-ы мен 20-сы аралығында астана мен Алматыда "Жұлдыз болғың келсе" деген республикалық байқауым өтуі керек болатын. Соның бәрін тоқтатып қоюға тура келді", - дейді ол.
Сонымен қатар әнші наурызда Маңғыстау облысында екі концерттің болмағанын айтты. Ұйымдастырушылар алдын ала төленген қаражат пен ұшақтың ақшасын сұрамаған. Кейін тағы шақырса, біз баруға дайынбыз, дейді әнші.
"Сағындырған әндер-ай" концерті бірінші мамырда астанада өтуі керек еді. Мен концерт өткізетін сарайға алдын ала ақша төлеген жоқпын, сондықтан шығын жоқ. Барлық концертті күзге ауыстырып отырмыз, әрине, әлі қай күні болатыны нақты белгіленген жоқ. Елдегі жағдайға қараймыз", - дейді Ілиясова.
15 миллион теңге шығын
Төтенше жағдай тек әншілерге ғана емес, асабаларға да әжептәуір әсер еткені сөзсіз. "Қымбат асаба болу жолдарын" үйретіп жүрген ұйымдастырушы әрі асаба Руслан Ысқақов 15 миллион теңге шығын көргенін айтты.
"Карантин енгізілгеннен бері 8-10 той кейінге шегерілді, төрт-бесеуі тіпті болмайтын болып, үйдің ішінде кішігірім отырыс болып өтті. Біз үшін, ұйымдатсырушылар үшін 15-20 миллион теңге шығын келді. Авансты қайтаруда әлі де қиындықтар бар. Көп той иесі алты ай бұрын, тіпті сегіз ай бұрын аванс берген. Ол қаражат айналымға түсіп кетті, жұмсалып кетті. Қаржыны ешкім қайтарамын деген оймен алмайды, аванс деген негізі қайтарылмайды. Бірақ осындай түсініксіз жағдайда қайтаруымызға тура келіп тұр. Қазір соның жолдарын ойластырып жатырмыз", - деп түсіндірді асаба.
Айтуынша, той ұйымдастырушы мен той иесі арасында келісімшарт бар. Алайда оның ішінде карантин болады деген бөлім жоқ. Кейде той иелері асабаның көп жылдық тәжірибесіне сеніп, келісімшарт жасамайтын көрінеді.
"Келісімшартта табиғи апат, қайғылы жағдай ескерілген. Наурыз бен сәуірдегі тойдың бәрі күзге шегеріліп жатыр. Ол кезде де біздің тойымыз бар, күндердің сәйкес келмеуі мүмкін. Қалай болатыны әзірге белгісіз. Елге, халыққа, мәселенің шешілуіне қарап отырмыз", - деді ол.
Әншілердің жинаған қаражаты бар
Сондай-ақ, Руслан Ысқақов той саласында тек әнші мен асаба емес, одан бөлек мыңдаған адам уақытша жұмыссыз қалғанын айтады.
"Той саласында біз әншілерді ғана байқаймыз. Өнерпаздар мен асабалардан бөлек тойдан нанын жеп отырған мыңдаған адам бар. Бишілер, музыканттар, аспап иелері, сахна мен залды безендіру, техника жауап беретін мамандар бар. Олар да қиын жағдайда", - дейді ол.
Асабаның айтуынша, еліміздегі әншілердің 60-70 проценті тойға шығады, ал гонорары жоғары әншілер үшін карантин демалыспен тең.
"Біз көбіне танымал әртістермен жұмыс істейміз. Ал танымал әншілердің жинап қойған қаражаты бар. Тіпті арасында жеке кәсіппен айналысатындары да бар. Кәсібі жоқ, бірыңғай тойда жүрген әншілер де қиналып жатыр деп айта алмаймын. Орта деңгейдегі, арзандау тойда жүрген, сұранысқа қатты ие емес әртістер үшін өте қиын жағдай. Жалпы алғанда, әншілердің 60-70%-і қиын жағдайда, ал Қайрат Нұртас пен Төреғали Төреәлі, Ерке Есмахан секілді қымбат әншілер үшін карантин жай демалыс", - дейді Ысқақов.